7.5 BİLGİSAYAR VE İNTERNET

7.5.1 Değişken ve kapsamlı bir medya türü

Bilgisayar ve İnternetin, ya da bilişimin, bir medya türü olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği tartışılır. Ben bu terimi geniş düşünerek kullanıyorum, kod yazımı gibi teknik anlamda değil… Özellikle İnternet, dağıtık iletişim ve eğitim fırsatlarına erişim gibi diğer özelliklerinin yanı sıra metin, ses, video ve bilişimin hepsini içinde barındıran kapsayıcı bir ortam olarak karşımıza çıkıyor. Bilişim, aynı zamanda, her gün yeni ürün ve hizmetlerin ortaya çıktığı hızla gelişen bir alan… Teknik olarak İnternetin bir alt-kategorisi olsa da, sosyal medyadaki son gelişmeleri ayrıca ele alacağım. Sosyal medyanın daha geleneksel bilgisayar tabanlı öğrenme ortamlarında çok rastlanmayan kolaylık ve sağlarlıklara sahip olduğunu daha detaylı belirtmek gerektiğini düşünüyorum.

Böylesine değişken bir ortamda, kendine özgü özelliklerden bahsederken dogmacı davranmak aptalca olacaktır. Bununla birlikte, bu bölümün amacının kesin ve tanımlayıcı bir analiz ortaya koymaktan ziyade, bir eğitmenin teknoloji seçimi ve kullanımını kolaylaştıracak düşünce şeklini öngörmek olduğunu hatırlamamız gerekir. Odak noktamız, bilgisayar ve İnternetin diğer medya türlerinden farklı olan pedagojik özelliklerinin ve sağladığı kolaylıkların neler olduğudur. Diğer tüm medya özelliklerini kapsaması gerçeği haricinde…

Bilgisayarların eğitimde kullanımına ilişkin önemli miktarda araştırma bulunmaktadır. İnsan-makine etkileşimi ve yapay zeka konularında ilginç çalışmalar olmasına rağmen, bir medya türü olarak pedagojik özellikleri konusuna çok fazla yoğunlaşılmamıştır. Bu nedenle, bu kısımda araştırmadan çok analiz ve deneyime dayalı konuşacağım.

7.5.2 Sunum özellikleri

Bilgisayar ve İnternetin eğitsel açıdan gücünün odak noktası, sunum gücü değil… Bilgisayar ve İnternet metin ve ses türlerini oldukça iyi düzeyde temsil etmesine rağmen, ekran boyutunun sınırlı olması, videonun sıklıkla ekran alanını bir metinle paylaşması ve gereken bant genişliği/piksel/indirme süresi gibi teknik nedenlerden dolayı videoyu temsil düzeyi daha düşüktür. Ekran boyutu, küçük mobil cihazlarda özellikle sunum açısından önemli bir kısıtlama olarak kendini göstermektedir. iPad gibi tablet bilgisayarlar ise, ekran kalitesi açısından önemli bir avantaj sunmaktadır. Aşağıya açılan menüler, imleçle ekran navigasyonu, dokunmatik kontrol ve algoritmik tabanlı dosyalama veya depolama sistemi gibi geleneksel kullanıcı arayüzleri işlevsel olsa da, sezgisel olmadığı için eğitsel bakış açısından oldukça sınırlayıcı olabilir.

Bununla birlikte diğer medya türlerinin aksine, kullanıcılarının ortamla belli bir ölçü dahilinde doğrudan etkileşim kurmasına olanak sağlar. Örneğin bir öğrenci izin verilen ölçüde içerikle etkileşime geçebilir, içeriğe ekleme yapabilir veya içerik üzerinde değişiklik yapabilir. Bu anlamda bilgisayar ve İnternet, sanal da olsa tam bir öğrenme ortamı olmaya çok yaklaşır.

Dolayısıyla, sunum özellikleri açısından, bilgisayar ve İnternet aşağıdaki şekillerde kullanılabilir:

• öğretimin içeriğini zengin ve çeşitlendirilmiş bir biçimde oluşturmak ve sunmak (metin, ses ve videonun birleşimi ve İnternet tabanlı seminerleri kullanarak);
• İnternet aracılığıyla ikincil ‘zengin’ içerik kaynaklarına erişim sağlamak;
• bilgisayar tabanlı animasyon ve simülasyonlar oluşturmak ve sunmak;
• web siteleri, öğrenme yönetim sistemleri ve diğer benzer teknolojileri kullanarak içeriği yapılandırmak ve yönetmek;
• uyarlanabilir öğrenme ile kişiselleştirme özelliğini kullanarak, öğrencilere öğretim materyalleri üzerinden alternatif rotalar sunmak;
• öğrencilerin eğitmenle ve diğer öğrencilerle hem eş zamanlı hem de farklı zamanlı iletişim kurmasını sağlamak;
• çoktan seçmeli sınavlar oluşturmak, bu sınavları otomatik olarak puanlandırmak ve öğrencilere anında geri bildirim sağlamak;
• öğrencilerin yazılı veya çoklu-ortam ödevlerini e-portfolyolar kullanarak dijital ortamda sunmalarını sağlamak;
• Second Life gibi teknolojileri kullanarak sanal dünyalar veya sanal ortamlar yaratmak.

7.5.3 Beceri gelişimi

Bilgisayarlı bir ortamda beceri gelişimi, büyük ölçüde öğretime dair sahip olunan epistemolojik yaklaşıma bağlıdır. Bilgisayar tabanlı öğrenmeye davranışçı bir yaklaşım güderek, bilgisayar ve İnternete kavrama ve anlama üzerine odaklanmak için kullanılabilir. Bununla birlikte, bilgisayar ve İnternetin iletişim özelliği çevrimiçi tartışmalar ve öğrencilerin oluşturduğu çoklu-ortam etkinlik ve materyallerle daha yapılandırmacı yaklaşımları da olanaklı kılmaktadır.

Dolayısıyla bilişimin kendine özgü özellikleri, aşağıdaki amaçlar için kullanılmasını sağlar:

• öğrencilerin içeriği kavrayıp kavramadığının bilgisayar tabanlı öğrenme ve değerlendirmeyle ölçülmesi;
• kod yazma ve diğer BİT bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi;
• simülasyonlar ve/veya sanal dünyaların kullanılması suretiyle karar verme becerilerinin geliştirilmesi;
• eğitmen yönetimindeki çevrimiçi tartışma forumlarında sorgulama, kanıt temelli tartışma ve işbirliği becerilerinin geliştirilmesi;
• e-portfolyolar yoluyla öğrencilerin kendi materyallerini / çevrimiçi çoklu-ortam çalışmalarını oluşturmalarının sağlanması ve böylece dijital iletişim becerilerinin artırılması ve bilgilerinin değerlendirilmesi;
• simülasyonlar, sanal laboratuvar ekipmanları ve uzak laboratuvarlar kullanarak deneysel tasarım becerilerinin geliştirilmesi;
• öğrencilerin İnternet üzerinden eriştikleri içeriği bulmalarını,analiz etmelerini, değerlendirmelerini ve gerçek dünya problemlerine uygulamalarını sağlamak yoluyla bilgi yönetimi ve problem çözme becerilerinin geliştirilmesi;
• hem dil kullanımı hem diğer öğrencilerle ve/veya ana dilini konuşan kişilerle İnternet üzerinden iletişim kurmak suretiyle yazılı ve sözlü dil becerilerinin geliştirilmesi.

Bu beceriler, diğer medya türlerinin daha geniş kapsamlı bir bilişim ortamı içerisinde destekleyebilecekleri becerilere ilave olarak listelenmiştir.

7.5.4 Bilgisayar ve İnternetin bir öğretim ortamı olarak güçlü ve zayıf yönleri

Birçok öğretmen ve eğitmen, bilişim teknolojilerini kullanmaktan kaçınır. Bunun nedeni ya bilgisayarların kendilerinin yerini alacağından korkmaları ya da öğretme ve öğrenmeye fazlasıyla mekanik bir yaklaşım sergilediğine inanmalarıdır. Bilgisayarların eğitimdeki insan ihtiyacını azaltacağını veya eğitmenlerin yerini alacağını iddia eden yanlış yönlendirilmiş bilgisayar bilimcileri, politikacılar ve endüstri liderleri bu kaygıyı artırmaktadır. Her iki bakış açısı da, hem öğretme ve öğrenmenin çok yönlü ve kapsamlı doğasının hem de bilişimin öğretime getireceği esneklik ve avantajların yanlış anlaşıldığını göstermektedir.

Bilgisayar ve İnternetin öğretim ortamlarına sağladığı avantajlara baktığımızda, aşağıdakileri görüyoruz:

• sahip olduğu eşsiz pedagojik özellikler ve metin, ses ve videonun tüm pedagojik özelliklerini bütünleşik bir şekilde bir araya getirebilmesi açısından son derece güçlü bir öğretim ortamı sağlar;
• sahip olduğu eşsiz pedagojik özellikler, öğrencilerin dijital çağda ihtiyaç duyduğu becerilerin büyük bölümünün öğretimi için faydalıdır;
• kendi öğrenme koşullarını yaratmalarında ve erişim sağlamalarında öğrencilere güç ve seçim şansı verir;
• öğrencilerin öğrenme materyalleriyle doğrudan etkileşim kurmalarını ve anında geri bildirim almalarını sağlar ve böylece doğru tasarlandığında öğrenmenin hızını ve derinliğini artırır;
• bir bilgisayarı (veya mobil cihazı) ve İnternet bağlantısı olan herkes, istediği zaman istediği yerde çalışabilir ve öğrenebilir;
• öğrenciler, eğitmenler ve diğer öğrenciler arasında düzenli ve sık iletişim olanağı sağlar;
• farklı öğretim felsefelerini ve yaklaşımlarını desteklemek için kullanılabilecek kadar esnektir;
• öğrenci performansının değerlendirilmesi ve izlenmesine ilişkin iş yükünün bir kısmını azaltarak eğitmenin daha karmaşık değerlendirme biçimlerine ve öğrencilerle etkileşim kurmaya odaklanması için ilave zaman sağlar.

Diğer yandan, bilgisayar ve İnternetin dezavantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

• birçok öğretmen ve eğitmen, bir öğretim ortamı olarak bilgisayar ve İnternetin güçlü ve zayıf yönlerinin farkında değildir ya da bu konuda eğitim almamıştır;
• bilgisayar ve İnternet genellikle eğitimdeki tüm sorunların ilacı olarak göklere çıkarılmıştır; evet, çok güçlü bir öğretim ortamı olduğu doğrudur, ancak mutlaka eğitimciler tarafından yönetilmesi ve kontrol edilmesi gerekir;
• bilgisayar bilimcileri ve mühendisler, bilişim kullanımında davranışçı yaklaşımı takip etme eğilimindedir; bu durum yalnıza yapılandırmacı yaklaşıma yakın öğretmen ve öğrencileri dışlamakla kalmaz, bilişimin öğretme ve öğrenme açısından gerçek gücünün hafife alınması veya olabileceğinden az kullanılmasına neden olur;
• bilişimin bir öğretim ortamı olarak sahip olduğu gücü bir kenara bırakırsak, öğretme ve öğrenmede öğrenci ve öğretmenin kişisel etkileşimini gerektiren birçok farklı boyut bulunduğunu hatırlayalım (bkz Bölüm 4.4  ve Bölüm 11.10). Çoğu öğretmen bu boyutların daha fazla olduğuna inanır, bilgisayarlı öğrenmenin savunucuları ise çok daha azını anlar;
• hangi bileşenin bir öğretim ortamı olarak hangi koşullar altında en iyi sonuç vereceğinin belirlenmesinde öğretmenlerin ve eğitmenlerin, ve hatta bir dereceye kadar öğrencilerin, girdisi ve yönetimine ihtiyaç vardır; bilgisayar ve İnternetin öğretme ve öğrenme ortamlarında ne zaman ve nasıl kullanılacağına ilişkin kararların öğretmenler tarafından kontrol edilmesi gerekir;
• bilgisayar ve İnterneti etkin bir şekilde kullanabilmek için, öğretmenlerin öğretim tasarımcısı ve BT personeli gibi diğer uzmanlarla yakın ilişki içerisinde çalışması gerekir.

Bilgisayar ve İnternetin bir öğretim ortamı olarak değeri, pedagojik değerinden ziyade kontrolle ilgilidir. Öğretme ve öğrenmenin karmaşık doğası nedeniyle, bilgisayar ve İnternetin öğretme ve öğrenme amacıyla kullanımı eğitimciler tarafından kontrol edilir ve yönetilir. Kontrol bilgisayar ve İnternetin pedagojik avantaj ve dezavantajlarının bilincinde olan eğitimli öğretmenlerin ve eğitmenlerin elinde olduğu sürece, bilişim dijital çağda etkili ve gerekli bir öğretim ortamıdır.

7.5.5 Değerlendirme

Bilişimde değerlendirmeyi çoktan seçmeli sorular ve ‘doğru’ yanıtlarla sınırlama eğilimi var. Bu değerlendirme tarzı bir takım mekanik prosedürlerin test edilmesi ve kavramanın değerlendirilmesinde kabul edilen değerli bir yaklaşım olsa da, bilgisayar ve İnternetin öğrencilerin oluşturduğu blog ve wikilerden e-portfolyolara uzanan çok sayıda değerlendirme tekniğini kapsayan geniş bir yelpazesi bulunmakta…  Bilgisayar tabanlı değerlendirmenin bu esnek biçimleri, çoğu öğrencinin dijital çağda gereksinim duyacağı bilgi ve becerilerin ölçülmesine daha uygundur.