EK A: ETKİLİ BİR ÖĞRENME ORTAMI YARATMAK
A.8 ÖĞRENMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ
‘Değerlendirmenin her zaman en son gelmesi hep beni hayrete düşürmüştür; yalnızca iş birimi olarak değil, öğretmenlerin planlamasında da… Değerlendirme neredeyse hep sonradan akla gelen bir düşünce gibi oldu…
…değerlendirmenin birbiriyle rekabet içerisinde olan hedefleri arasında sıkışan…öğretmenler, bu talepleri uzlaştırmaya çalışırken karşı karşıya kaldıkları zorluklar nedeniyle hayal kırıklığı ve kafa karışıklığı içerisindedir.’
Earle, 2003
A.8.1 Dijital çağda öğrenci değerlendirmesi
Değerlendirme çok geniş bir konu olduğundani bu kısmın amaçlarını açıkça ortaya koymam gerekir:
- (a) etkili ve kapsamlı bir öğrenme ortamını oluşturan unsurlardan birini mercek altına almak, ve
- (b) değerlendirmenin dijital bir dünyada ne noktada değiştiğini veya değişmesi gerektiğini kısaca incelemek.
Değerlendirme konusu da yine kitabın birçok yerinde, ancak özellikle aşağıdaki bölümlerde ele alınmıştır:
Buna rağmen, değerlendirmenin tek başına ele alınması gerektiği kanaatindeyim. Öğrenci davranışlarının, en çok nasıl değerlendirilecekleri sorusuna aldıkları yanıttan etkilendiğini düşünüyorum. Tüm öğrenciler için geçerli olmasa da, içinde yaşadığımız dijital çağda öğrencilerin üzerindeki rekabet baskısı da düşünüldüğünde, çoğu ‘başarılı’ öğrencinin nelerin değerlendirmeye dahil olacağı ve değerlendirmede kendilerinden beklenenleri en etkin şekilde (ve mümkün olan en kısa zamanda) nasıl karşılayabileceklerine yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle de, çoğu durumda değerlendirme yöntemlerine ilişkin kararlar, etkili bir öğrenme ortamı oluşturmada kritik önem taşımaktadır.
A.8.2 Değerlendirmenin amacı
Öğrencileri değerlendirmenin birçok nedeni vardır. Tek bir değerlendirme aracı tüm değerlendirme ihtiyaçlarına yanıt veremeyeceğinden, değerlendirmenin amacı konusunda açık ve net olmak önemlidir. İlk anda aklıma gelen değerlendirme amaçlarını aşağıda listeliyorum; sizin aklınıza başka nedenler de gelebilir:
- öğrenmeyi artırmak
- istenen öğrenme hedefleri veya çıktıları açısından öğrencilerin bilgi ve yeterliliklerini değerlendirmek
- öğretmen veya öğretim elemanına öğretimin etkililiği ve nasıl iyileştirilebileceği konusunda geri bildirim sağlamak
- işverenlere öğrencilerin ne bildiği ve/veya ne yapabildiği konusunda bilgi sağlamak
- öğrencileri ileri düzey çalışmalar, iş olanakları veya mesleki gelişim için seçmek
- finansal amaçlar veya kurumsal güvenilirliği ve hesap verebilirliği sağlamak.
Etkili bir öğrenme ortamı yaratmak için yukarıdaki nedenleri önem sırasına göre listeledim.
A.8.3 Değerlendirme yöntemleri
Değerlendirmenin amacı ve aldığı biçim, öğretmenlerin veya değerlendirenlerin felsefi duruşlarıyla yakından ilgilidir: inandıkları şey bilgiyi ve dolayısıyla öğrencilerin bilgilerini nasıl göstermeleri gerektiğini ortaya koyar. Öğrencilerin dijital çağda ihtiyaç duydukları bilgi ve beceriler de değerlendirmenin biçimini etkiler. Bunun anlamı, içerik bilgisi kadar becerilerin değerlendirilmesine de yoğunlaşılması gerektiğidir. Buna göre, sürekli veya süreç değerlendirmenin (formative) ders sonunda yapılan sonuç değerlendirme (summative) kadar önemli olduğunu söyleyebiliriz.
Çok çeşitli değerlendirme yöntemlerinden bahsedebiliriz. Teknolojinin öğrencileri değerlendirme yöntemlerimizi nasıl değiştirebildiğini göstermek için birkaç örnek seçtim.
A.8.3.1 Değerlendirme yok
Dikkate alınması gereken sorulardan biri, belki de birincisi, ilk aşamada öğrenmenin değerlendirilmesine ihtiyaç olup olmadığıdır. Uygulama toplulukları gibi öğrenmenin informal olduğu ve öğrencilerin ne öğrenmek istediklerine ve öğrenme deneyiminden memnun olup olmadıklarına kendilerinin karar verdiği durumlar olabilir. Bazı durumlarda da, öğrenciler formal olarak değerlendirilmek veya puanlanmak istemeyebilir (ya da buna ihtiyaç duymayabilir) ancak öğrenme sürecinin neresinde olduklarına dair geri bildirim almak isteyebilirler: ‘Bunu gerçekten anladım mı?’ ya da ‘Diğerleriyle karşılaştırıldığımda nasıl bir performans gösteriyorum?’
Bununla birlikte, bu gibi durumlarda bile uzmanların veya daha deneyimli katılımcıların gerçekleştireceği bazı informal değerlendirme yöntemleri, geri bildirim sağlamak ve bir katılımcının ulaştığı veya ulaşacağı yeterlilik ya da bilgi düzeyini göstermek suretiyle diğer katılımcıların öğrenmelerini artırmalarına katkı sağlayabilir. Son olarak, öğrenciler de tercihen daha bilgili bir öğretim elemanının rehberliği ve takibi altında öz değerlendirme veya akran değerlendirme yöntemleri kullanarak kendi öğrenmelerini artırabilirler.
A.8.3.2 Bilgisayar tabanlı çoktan seçmeli testler
Olguların, fikirlerin, ilkelerin, yasaların ve matematik, fen ve mühendislik bilimlerindeki nicel prosedürlere dair ‘nesnel’ bilgilerin ölçülmesinde iyi ve maliyet-etkin bir yöntemdir. Bununla birlikte, karmaşık problem çözme, yaratıcılık ve değerlendirme gibi üst düzey entelektüel becerilerin değerlendirmesinde yeterli olmayabilir. Dolayısıyla, dijital çağın gerektirdiği becerilerin bir çoğunun geliştirilmesinde veya değerlendirilmesinde çok faydalı olduğu söylenemez.
A.8.3.3 Yazılı sınavlar
Kısa ve uzun yanıtlı yazılı sınavlar, kavramanın ve eleştirel düşünme gibi ileri düzey entelektüel becerilerin bazılarının değerlendirilmesinde iyi bir yöntemdir. Bununla birlikte emek-yoğun, öznelliğe açık ve pratik becerilerin değerlendirilmesinde yetersiz bir yöntemdir. Yapay zeka kullanarak yazılı sınavların otomatik olarak değerlendirilmesine ilişkin deneyler devam etse de, bugüne kadar yapılan çalışmalarda değerlendirme esnasında geçerli bir semantik anlam belirleme konusunda hala daha sıkıntılar yaşanmaktadır (makinelerle puanlamada son duruma ilişkin daha ayrıntılı bilgi için bkz. Mayfield, 2013 ve Parachuri, 2013).
A.8.3.4 Proje çalışmaları
Proje çalışmaları; içeriğin anlaşılması, bilgi yönetimi, problem çözme, işbirliğine dayalı öğrenme, değerlendirme, yaratıcılık ve pratik çıktılar elde edilmesi gibi otantik becerilerin geliştirilmesini teşvik eder ve destekler. Geçerli ve uygulanabilir proje çalışmalarının tasarlanması için, öğretmenin veya öğretim elemanının üst düzey becerilere ve hayal gücüne sahip olması gerekir.
A.8.3.5 e-Portfolyolar (elektronik ürün dosyaları)
E-portfolyolar, yansıma, bilgi yönetimi, öğretme veya hemşirelik uygulaması gibi öğrenme etkinliklerinin kaydedilmesi ve değerlendirilmesi ile bir öğrencinin proje çalışmalarına katkısının kayda alınması gibi yollarla öz değerlendirmeyi olanaklı kılmaktadır (örnek olarak bkz. Windsor Üniversitesi Görsel Sanatlar Bölümü’nde e-portfolyo kullanımı). E-portfolyolar genellikle öğrenci tarafından hazırlanır ve saklanır; ancak, ölçme-değerlendirme veya iş görüşmesi gibi amaçlarla dışarıya açılabilir veya uyarlanabilir.
A.8.3.6 Simülasyonlar, eğitsel oyunlar ve sanal dünyalar
Bu tür değerlendirmeler, aşağıda örnekleri verilerin becerilerin gelişimini kolaylaştıracaktır:
- karmaşık ve gerçek zamanlı karar verme,
- karmaşık ekipmanların (simüle veya uzak) kullanımı,
- güvenlik prosedürlerinin ve farkındalığın artırılması,
- güvenli bir ortamda risk alma ve karar verme ile hem bilişsel hem el becerilerinin birleşimini gerektiren etkinlikler (bkz. Ontario Loyalist College’daki Kanada Sınır Kapısı görevlilerinin eğitimi).
Yukarıda bahsettiğimiz değerlendirme yöntemlerinin bazılarının sürece yönelik, yani öğrencilerin sahip oldukları bilgi ve yeterlilikleri geliştirmelerine yardımcı olan, bazılarının da sonuca yönelik, yani bir dersin veya programın sonunda öğrencinin bilgi ve beceri düzeyini değerlendiren yöntemler olduğu görülecektir. Dijital bir çağda, değerlendirmenin ve öğretimin daha da birbirine yakın, bütünleşik ve birbirini etkiler hale gelmesi son derece önemlidir.
A.8.4 Sonuç olarak
Değerlendirme yöntemi kadar, öğrenciyi öğrenmeye iten bir şey yoktur. Değerlendirme yöntemleri hızla değişmekte olup, değişmeye de devam edecektir. Beceri gelişimi açısından değerlendirmenin hem sürekli olması hem de sonuca yönelik olması gerekmektedir. Değerlendirmenin niteliğini ve kapsamını zenginleştirebilecek dijital araçların sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu nedenle, değerlendirme yöntemlerinin seçimi ve diğer unsurlarla ilişkisi, etkili öğrenme ortamlarını oluşturan hayati faktörlerden biridir.
Etkinlik A. 8 Dijital çağda hangi değerlendirmeler ön planda?
- Yukarıdaki listeye dahil etmem gereken ve dijital çağda geçerli olan başka değerlendirme yöntemleri var mı?
- Çoğunlukla mali nedenlerle, bilgisayar tabanlı çoktan seçmeli testler yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bununla beraber, istisnalar olsa da, bu testlerin dijital bir çağın gerektirdiği üst düzey kavramsal becerileri gerçekten değerlendirmediğini düşünüyorum. Siz de katılıyor musunuz?
- Dijital bir çağda ölçme-değerlendirme için daha uygun olduğunu düşündüğünüz, özellikle de öğretmenin zamanı açısından aynı şekilde ekonomik olan başka yöntemler olabilir mi? Örneğin otomatikleştirilmiş yazılı sınav değerlendirmenin geçerli bir alternatif olduğunu düşünüyor musunuz?
- Değerlendirmeyi, dersin sonunda değil de, ders planlamasının en başında düşünmek faydalı olacak mıdır? Sizce uygulanabilir mi?
- Tarihsel Düşünmeyi Geliştirme başlıklı Senaryo E’de, değerlendirme, dijital bir çağın gerektirdiği becerileri geliştirip değerlendirmek için etkili bir şekilde kullanılabildi mi? Eğer öyle olduğunu düşünüyorsanız, nasıl? Eğer öyle olmadığını düşünüyorsanız, niçin?
Kaynakça
Earle, L. (2003) Assessment as Learning Thousand Oaks CA: Corwin Press
Mayfield, E. (2013) Six ways the edX Announcement Gets Automated Essay Grading Wrong, e-Literate, April 8
Parachuri, V. (2013) On the automated scoring of essays and the lessons learned along the way, vicparachuri.com, July 31
Geri bildirim / Hatalar