11.8 ALTINCI ADIM: UYGUN ÖĞRENME HEDEFLERİNİ BELİRLEYİN

11.8.1 Dijital çağın öğrenme hedeflerini belirleme

Birçok okul sisteminde, öğretim programı ve öğrenme hedefleri ulusal veya yerel öğretim programı komisyonları ve/veya eğitim bakanlıkları tarafından önceden belirlenmiştir. Çoğu meslek alanında akredite olacak nitelikler için istenen yeterlilikleri, öğrenme hedeflerini veya çıktıları sanayiye ait eğitim kurulları ya da ticaret odaları belirler. Üniversitede bile bir öğretim üyesi, öğrenme hedefleri daha önceden dersi veren diğer öğretim üyesi veya bölüm tarafından belirlenmiş olan bir dersi ‘üstüne’ alabilir.

Bununla birlikte, öğretmenlerin ve öğretim elemanlarının bir dersin veya programın çıktıları üzerinde bir dereceye kadar kontrolü olduğu durumlar da vardır. Özellikle de yeni bir ders veya program (örneğin profesyonellere yönelik bir lisansüstü program gibi), istenen öğrenme hedeflerinin ve çıktılarının yeniden gözden geçirilmesi için bir fırsat sunar. Bilhassa öğretim programının geliştirilmesi gereken beceriler yerine içerik etrafında şekillendirildiği durumlarda, entelektüel becerilerin geliştirilmesi gibi başka öğrenme hedeflerini eklemek için yeterli manevra alanı bulunabilir. Diğer durumlarda ise, odak noktası sempati veya empati olan daha duyuşsal becerilerin ya da manuel/operasyonel becerilerin geliştirilmesi olabilir.

11.8.2 Dijital çağın öğrenme hedefleri

Bölüm 1.2‘de, dijital çağda öğrencilerin ihtiyaç duyacağı becerilerden bahsetmiştim:

• modern iletişim becerileri;
• bağımsız öğrenme;
• etik ve sorumluluk;
• ekip çalışması ve esneklik;
• düşünme becerileri:
  • eleştirel düşünme;
  • problem çözme;
  • yaratıcı düşünme;
  • strateji ve planlama;
• dijital beceriler;
• bilgi yönetimi.

Bu becerileri, tanımlanması gereken hedef türlerine örnek olarak verebilirim. Kavrama ve özel içerik alanlarının uygulaması gibi daha geleneksel hedefler de eklenebilir. Bu hedefler veya çıktılar, Bloom’un taksonomisi açısından ya da farklı diğer yöntemlerle ifade edilebilir. Bütün bu becerilerin, konu alanına özel gereksinimler çerçevesinde yapılandırılması gerekmektedir. Diğer bir deyişle, bunlar genel beceriler değil bir konu alanına özel becerilerdir. Aynı zamanda, belirli bir konu alanında bu becerileri geliştiren öğrenciler dijital çağ için daha hazırlıklı olacaklardır.

Bir ders için sizin belirleyeceğiniz hedefler, benimkilerden farklı olabilir (hatta aslına bakarsanız farklı olmalıdır). İlk olarak Birinci Adım’da önerilen analizi yaptıktan sonra (yani nasıl öğretmek istediğinize karar verdikten sonra), aşağıdakilere dayanarak öğrenme hedeflerinin ne olması gerektiğini belirleyebilirsiniz:

• size göre öğrencilerinizin ihtiyaçları;
• konu alanının ihtiyaçları;
• dış dünyanın talepleri.

Düşünsel becerilerin geliştirilmesine özel bir vurgu yapmak istiyorum. Tüm öğrenme hedeflerinde olduğu gibi, düşünsel becerilerin geliştirilmesi için öğretim, öğrencilerin bu tür becerileri öğrenmesine ve uygulamasına olanak sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Bu becerilerin, formal değerlendirme sürecinin bir parçası olarak kabul edilmesi gerekir.

Ders tasarımı açısından bakıldığında bunun anlamı, İnternetin öğrenme için ana kaynak olarak kullanımının artması olacaktır. Böylece öğrenciler bilgiye erişmeleri ve bilgiyi değerlendirmeleri için daha fazla sorumluluk alacaklar, öğretmenler ve öğretim elemanları da belli bir konu alanı içerisinde bilgiye ulaşmak, bilgiyi değerlendirmek, çözümlemek ve kullanmak için gerekli ölçütleri ve rehber ilkeleri sağlayacaklardır. Böyle bir düzen içerisinde, belirli bir konu alanının sahip olduğu potansiyel ve sınırlamalar içerisinde gerçekleştirilecek çevrimiçi aramalar ile elde edilecek çevrimiçi veri, haber ve bilgiye dair eleştirel bir yaklaşımın işe koşulması gerekecektir. Diğer bir deyişle, İnternet ve modern medya konusunda eleştirel düşünmenin geliştirilmesi…

11.8.3 Dış dünyayı dersinize getirin 

Modern medyanın çok önemli bir özelliği de, dış dünyayı dersinize getirip öğrenme deneyiminin bir parçası yapabilecek olmanızdır. Örneğin:

• öğrencileri çevrimiçi sitelere yönlendirip, konuyla ilgili web sitelerini bulmalarını, incelemelerini ve paylaşmalarını teşvik edebilirsiniz;
• öğrenciler, mobil telefonlarının kameralarını kullanarak derse ilişkin konu veya kavramlar ile ilgili gerçek dünyadan veri toplayabilirler veya örnek getirebilirler (uzmanlarla yapılan görüşmeler gibi);
• hem sizin hem öğrencilerinizin katkıda bulunduğu bir wiki oluşturabilir ve bu wikiyi diğer öğretim elemanlarının ve öğrencilerin erişimine açabilirsiniz;
• eğer lisansüstü bir program, sertifika programı veya KAÇD veriyorsanız, öğrencilerinizin gerçek hayat deneyimlerini derse yansıtmalarını sağlayabilirsiniz. Öğrencilerin konu alanı içerisindeki bilgiyi değerlendirmeleri ve uygulamaları için çok önemli bir fırsat olacaktır.

İnterneti kullanmadan ulaşılması veya sınıf ortamında gerçekleştirilmesi çok güç olacak başka hedefler de var. Öğretmenlik sanatı, hangi hedeflerin gerekli olduğuna ve özellikle de hangi hedeflerin dersin anahtar hedefleri içerisinde yer alması gerektiğine karar verebilmektir.

11.8.4 Öğrenme hedefleri ders verme biçimine göre değişir mi?

Çoğu durumda, yüz yüze verdiğiniz bir dersin öğretim hedeflerinin ders çevrimiçi olarak yeniden tasarlandığında da aynı kalması uygun (hatta gerekli) olacaktır. Çevrimiçi ders ve programları da olan birçok geleneksel üniversite (British Columbia Üniversitesi, Penn State, Nebraska Üniversitesi gibi), özellikle de lisans eğitiminin son senesinde aynı dersleri hem yüz yüze hem de çevrimiçi olarak vermektedir. Öğrencilerin not durum belgelerinde, dersin yüz yüze mi yoksa çevrimiçi mi alındığına dair bir ibare yoktur; çünkü her iki ders verme biçiminde de kullanılan içerik aynıdır ve tüm öğrenciler aynı yarıyıl sonu sınavına girip aynı şekilde değerlendirilmektedir.

Bununla birlikte, yüz yüze verilen derslerin bazı hedeflerinden vazgeçmek ve bunların yerine eşit derecede değerli olan ve çevrimiçi olarak daha iyi ulaşılabilecek yeni hedefler koymak olasıdır. Aynı hedeflere çevrimiçi derslerde de ulaşmak mümkün olabilse bile, öğretimin çevrimiçi ortamda daha farklı tasarlanması gerektiğini hatırlamalıyız. Yani çoğu zaman hedefler aynı kalır, ancak yöntem değişir. Bu konuya, yedinci ve sekizinci adımları konuşurken tekrar değineceğiz. Burada asıl önemli olan nokta şudur: Bazı şeyler kampüs ortamında daha kolaylıkla yapılır, bazı şeyler ise çevrimiçi ortamda; dolayısıyla, öğretiminizi bu bir nebze farklı hedefler etrafında şekillendirmeye gayret ediniz. Harmanlanmış veya karma bir yaklaşım kullanmanız hedeflerinizin kapsamını genişletmenize yardımcı olacaktır; ancak, bunu yaparak öğrencilerinizin üzerine aşırı yük bindirmemeye dikkat ediniz.

11.8.5 Kilit nokta: değerlendirme

Öğrencilerin hedeflere ne kadar iyi ulaştıklarını değerlendirmeyeceksek, yeni öğrenme hedefleri veya çıktıları koymanın da bir anlamı yoktur. Değerlendirme, öğrenci davranışını yönlendirir. Yukarıda bahsedilen becerileri kazanıp kazanmadıkları değerlendirilmeyecekse, o becerileri geliştirmek için bir gayret göstermeyeceklerdir. Buradaki asıl güçlük çevrimiçi öğrenme için uygun öğrenme hedeflerini belirlemek değil, öğrencilerin o hedeflere ulaşıp ulaşmadıklarını değerlendirecek araçlara sahip olmayı sağlamaktır.

Belki daha da önemlisi, hem yeni öğrenme hedeflerini hem de bu hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığının nasıl değerlendirileceğini öğrencilerinize çok açık bir şekilde söylemektir. Bu yaklaşım, ders içeriğini öğretmenin ağzından dinleyip, ezberledikleri konularda test sınavı olmaya alışık olan birçok öğrencide şok etkisi yapabilir.

11.8.6 Sonuç

Bazı açılardan, İnternette ve diğer medya türlerinde, ortamın kendisi mesajdır. Bilgi tamamen nötr değildir. Ne bildiğimiz ve onu nasıl bildiğimiz, bilgiyi edindiğimiz ortam tarafından etkilenmiştir. Her ortam, farklı bir ‘bilme’ yöntemini getirir. Ya ortamla kavga edip eski içerikleri yeni şişelere doldurmaya çalışırız ya da içeriği ortamın biçimine uyacak şekilde şekillendiririz. İnternet, hayatımızda oldukça büyük bir güce sahip… Öğretim yaparken bu büyük gücün sahip olduğu potansiyeli mümkün olduğu kadar kullanmaya gayret etmeliyiz; bu neyi nasıl öğrettiğimizi değiştirecek olsa bile… Eğer bunu yapabilirsek, öğrencilerimizi dijital çağa çok daha iyi hazırlamış olacağız.