4.3 ATGUD (ADDIE) MODELİ

Çevrimiçi öğretime etki eden diğer faktörlerden biri, askeri eğitim ve uzaktan eğitim kanadından gelmektedir.

4.3.1 ATGUD (ADDIE) nedir?

Uluslararası yazında ADDIE olarak bilinen ATGUD modeliyle ilgili sayısız kitap yazılmıştır (örneğin bkz. Morrison, 2010; Dick & Carey, 2004). ATGUD’nin açılımı, modelin içerdiği öğretim tasarımı aşamalarına işaret eder:

Analiz (Analysis)

• Dersi tasarlarken dikkate alınması gereken tüm değişkenlerin (öğrencilerin özellikleri, öğrencilerin ön bilgileri, varolan kaynaklar, vb.) belirlenme aşamasıdır. Bu aşama, Ek 1’de ifade edilen öğrenme ortamının tasarlanması aşamasına benzerdir.

Tasarım (Design)

• Dersin öğrenme hedeflerinin, materyallerin nasıl tasarlanacağı ve geliştirileceğinin belirlendiği (hangi içeriğin anlatılacağı, hangi düzende anlatılacağının öykü panosunda gösterildiği ve metin, video ve ses materyallerinin hangi sırayla kullanılacağı gibi) ve hangi teknolojinin (ÖYS, video veya sosyal medya gibi) kullanılacağına karar verilen aşamadır.

Geliştirme (Development)

• İçeriğin oluşturulması aşamasıdır. İçeriğin geliştirilmesinde kurum içi insan kaynaklarının mı kullanılacağı yoksa hizmet mi satın alınacağına karar verilir, üçüncü kişilerin hazırladığı materyaller için telif hakları düzenlemeleri yapılır, içerik web sitesine veya ÖYS’ne yüklenir.

Uygulama (Implementation)

• Dersin uygulama aşamasıdır. Öğrenci destek personelinin bilgilendirilmesi ve öğrenci değerlendirmesi etkinlikleri de bu aşamaya dahildir.

Değerlendirme (Evaluation)

• Geliştirilmesi gereken kısımları tespit etmek için veri ve geri bildirim toplama aşamasıdır. Toplanan veriler ve geri bildirimler, dersin bir sonraki uygulaması için tasarımın, geliştirmenin ve uygulamanın iyileştirilmesine girdi olur.

4.3.2 ATGUD nerede kullanılır?

ATGUD, teknoloji temelli öğretim için birçok profesyonel öğretim tasarımcısı tarafından kullanılan bir tasarım modelidir. İster basılı materyale dayalı ister çevrimiçi ortamda olsun ATGUD, profesyonel biçimde geliştirilmiş nitelikli uzaktan eğitim programları için neredeyse bir standart halini almıştır. Şirket eğitimlerinde de ağırlıklı olarak kullanılan modelin, farklı varyasyonları bulunmaktadır. Bu çeşitler arasından benim favorim, planlama (ve/veya hazırlık) aşamasının başa eklendiği PATGUD’dir. Yinelemeli bir şekilde uygulanan modelde, değerlendirme yeniden analize yönlendirir ve hem tasarımda hem geliştirmede değişikliklere yol açabilir. ATGUD modelinin yaygın olarak kullanılmasının nedenlerinden biri de, geniş ölçekli ve karmaşık öğretim tasarımlarında oldukça değerli olmasıdır. Kökleri II. Dünya Savaşı’na dayanan ATGUD, güç bir harekat olan Normandiya çıkartmasını yönetmek üzere geliştirilen sistem tasarımından türemiştir.

İngiltere’deki Açık Üniversite, Hollanda Açık Üniversitesi ve Kanada’daki Athabasca Üniversitesi ile Thompson Rivers Açık Üniversitesi gibi çoğu açık üniversitede, karmaşık çokluortam uzaktan eğitim derslerinin tasarımını yönetmede halen daha ATGUD modeli kullanılmaktadır. İngiltere’deki Açık Üniversite 1971 yılında 20.000 öğrenciyle ilk açıldığında, radyo, televizyon, özel olarak tasarlanmış basılı materyaller, ders kitapları ve yeniden üretilmiş araştırma çalışmalarının yer aldığı okuma listelerini kullanmakta, ortalama 20’şer akademisyenden oluşan bölgesel çalışma grupları, medya prodüktörleri ve teknoloji destek personeli dersleri geliştirmekte ve bölgesel eğitmenlerden ve kıdemli danışmanlardan oluşan eğitimci ordusu derslerin verilmesini ve öğrenci desteğini sağlamaktaydı. Kuruluşunun ardından iki sene içerisinde bu derece geniş ölçekte hizmet verilebilmesi, sistematik bir öğretim tasarımı olmadan mümkün değildir. 2014 yılına geldiğimizde 200.000’in üzerinde öğrencisi olan Açık Üniversite, halen bu çok güçlü öğretim tasarımı modelini kullanmaya devam etmektedir.

ATGUD ve öğretim tasarımı aslen ABD’de doğmuş olsa da, İngiltere’nin Açık Üniversitesi’nin nitelikli öğretim materyali geliştirmedeki başarısı uzaktan eğitim hizmeti veren birçok eğitim kurumunu ATGUD modelinin daha küçük ölçeklerde de olsa (genellikle bir öğretim tasarımcısı ve bir öğretmenden oluşan ekiplerle) uyarlamaya ve kullanmaya teşvik etmiştir. Uzaktan eğitim dersleri çevrimiçi dersler olarak geliştirilmeye başlandıkça, ATGUD modelinin kullanımı da sürmüştür. Bugün bu model, birçok eğitim kurumundaki öğretim tasarımcısı tarafından geniş katılımlı derslerin, harmanlanmış öğrenme ortamlarının ve tamamen çevrimiçi derslerin yeniden tasarımında kullanılmaktadır.

4.3.3 ATGUD’nin faydaları nelerdir?

ATGUD’nin bu kadar başarılı olmasının bir nedeni, öğrenme hedeflerinin net olarak belirlendiği, içeriğin özenle yapılandırıldığı, öğrenci ve öğretmenlerin iş yükünün kontrollü bir şekilde belirlendiği, medyanın, öğrenci faaliyetlerinin ve değerlendirmenin istenen öğrenme çıktılarıyla güçlü bir şekilde birleştirildiği iyi ve nitelikli bir tasarım olarak kabul edilmesidir.

İyi bir tasarım için gerekli ilkeler, ATGUD modeli olsa da olmasa da uygulanabilir; ancak ATGUD, bu tasarım ilkelerinin sistemli ve eksiksiz bir şekilde tanımlanıp yürütülmesine izin verir. Aynı zamanda, çok sayıda dersin aynı kalite standartlarında tasarlanması ve geliştirilmesini sağlamada faydalı bir yönetim aracıdır.

4.3.4 ATGUD’nin sınırlı yönleri nelerdir?

ATGUD yaklaşımı farklı ölçeklerdeki öğretim projeleri için kullanılabilir, ancak en iyi sonucu büyük ölçekli ve karmaşık projelerde vermektedir. Öğrenci sayısının az olduğu veya basit ya da geleneksel sınıf tasarımına dayalı derslere uygulanması gereksiz ve pahalı olsa da, bir öğretmenin dersini tasarlayıp verirken bu stratejiyi kullanmasında herhangi bir sakınca yoktur.

ATGUD modeline ilişkin ikinci bir eleştiri, içeriğin tasarımı ve geliştirmesine daha çok yoğunlaşıp uygulama esnasında öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişime aynı derecede önem vermemesidir. Dolayısıyla, öğrenci-öğretmen etkileşimine yeterince önem vermemesi ve öğretimde davranışçı yaklaşımları öncelikli kılması nedeniyle yapısalcılar tarafından yerilmektedir.

Diğer bir eleştiri ise, modelin birçok açıklamasında beş aşamanın her biri ayrıntılı bir şekilde betimlenmesine rağmen, bu çerçeve içerisinde nasıl karar alınacağına dair bir rehberlik sağlamamasıdır. Örneğin, farklı teknolojiler arasında nasıl seçim yapılacağı veya hangi  değerlendirme stratejilerinin kullanılacağı ile ilgili herhangi bir kılavuz ilke veya prosedür bulunmamaktadır. Bu kararları alabilmek için öğretmenlerin ATGUD modelinin ötesine geçmesi gerekmektedir.

ATGUD modelinin aşırı ‘coşkulu’ bir şekilde kullanımı, tasarım aşamalarının gereğinden fazla karmaşıklaşmasına, çalışan kategorisinin fazlalaşmasına (öğretim elemanları, öğretim tasarımcıları, editörler, web tasarımcıları gibi) ve sonuç olarak sınırları kesin çizilmiş bir iş bölümüyle başlangıçtaki onay aşamasından uygulamaya geçilmesine kadar iki yıllık bir zaman harcanmasına neden olabilir; ki bugüne kadar bunun örneklerine rastlanmıştır. Tasarım ve yönetim altyapısı ne kadar karmaşık olursa, maliyet tahminleri o kadar kolay aşılacak ve programın oldukça pahalıya mal olacaktır.

Benim modele ilişkin eleştirim ise, modelin dijital çağ için yeterince esnek olmamasıdır. Sürekli ve hızla gelişen yeni içeriklere, her gün yenileri eklenen teknolojilere ve sürekli değişen öğrenci profiline bir öğretmen nasıl yanıt verebilecektir? ATGUD modeli bize geçmişte önemli faydalar sağlayıp öğrenme ve öğretmenin tasarlanması için sağlam bir temel oluşturduysa da, değişken öğrenme ortamlarında fazlasıyla ‘önceden belirlenmiş’, doğrusal ve katı bir model olarak kalabilir. Esnek tasarım modelleri ile ilgili olarak Konu 4.7’de daha detaylı bilgi vereceğim.

Kaynakça

Dick, W., and Carey, L. (2004). The Systematic Design of Instruction. Allyn & Bacon; 6 edition Allyn & Bacon.

Morrison, Gary R. (2010) Designing Effective Instruction, 6th Edition. New York: John Wiley & Sons.