4.8 TASARIM MODELLERİYLE İLGİLİ KARAR VERME

4.8.1 Model seçimi

Kitabın 3. ve 4. bölümlerinde farklı öğretim yöntemleri ve tasarım modellerinden bahsediliyor. Bu kapsama alınabilecek çok daha fazla sayıda yöntem ve model var. Bunlardan oldukça popüler olanlarından biri de, KAÇD’ler… KAÇD’lerin arkasında yatan tasarım modellerini ayrı bir bölümde (Bölüm 5) inceleyeceğiz.

Hangi öğretim yöntemini tercih ettiğiniz ve bu yöntem çerçevesinde öğretim tasarımında izleyeceğiniz yaklaşım, hangi koşullarda öğretim yaptığınıza bağlı olacaktır. Bununla birlikte, dikkate alınması gereken temel ölçütlerden biri, yöntemin ve/veya tasarım modelinin öğrencilerin dijital dünyada ihtiyaç duyacakları bilgi ve becerileri geliştirmelerine uygun olmasıdır. Diğer önemli faktörler ise, konu alanının gerektirdiği koşullar, öğretim vereceğiniz öğrencilerin özellikleri, mevcut kaynaklar (özellikle de öğrencilerin desteklenmesi açısından) ve belki de en önemlisi sizin ‘iyi öğretim’den ne anladığınız ve neye inandığınız olacaktır.

Dahası, Bölüm 3 ve 4’de bahsi geçen öğretim yöntemleri birbirlerini tamamen dışlayan yöntemler değillerdir. Belli bir dereceye kadar birlikte kullanılabilirler, ancak bunu yaparken bazı sınırlamalara dikkat etmek gerekir. Yine vurgulamak gerekir ki, tutarlı bir yaklaşımın izlenmesi yalnız öğrenciler için değil siz öğretmenler veya eğitmenler için de daha az ‘kafa karıştırıcı’ olacaktır.

Peki o zaman, en uygun öğretim yöntemini nasıl seçeceksiniz? Bu seçimi yapmanın yollarından birini aşağıda Şekil 4.8.1’de veriyorum. Seçtiğim beş ölçütü, tablonun üstünde başlıklar halinde görebilirsiniz.

4.8.1.1 Epistemolojik temel

Bu yöntem hangi epistemolojiye işaret ediyor? Yöntem bilgiye öğrenilmesi gereken bir içerik olarak mı bakıyor ya da tek ve kati bir öğrenme tasarımı yöntemini mi öne sürüyor (nesnelci)? Yoksa öğrenmenin dinamik bir süreç olduğunu, bilginin sürekli değiştiğini ve bilginin keşfedilmesi gerektiğini mi söylüyor (yapılandırmacı)? Ya da yönteme göre bilgi bağlantıda ve bir şebeke içerisindeki düğümlerin veya insanların yorumlarında mı gizlidir ve bilginin yaratılmasında ve paylaşılmasında bağlantılar bireylerden daha mı önemlidir (bağlantıcı)? Veya yöntem epistemolojik olarak nötr mü ve öğretimde aynı yöntemi farklı epistemolojik açılardan kullanabilir miyiz?

4.8.1.2 Endüstriyel mi dijital mı?

Bu yöntem, standart öğrenme çıktılarına dayalı olarak kişileri sanayi toplumuna hazırlayacak bir öğrenmeyi mi temel alıyor? Yükseköğrenim veya toplumdaki üst düzey mevkiler için küçük ve elit bir grubun belirlenmesi ve seçilmesine mi hizmet ediyor? Öğrenmenin birbirine benzer performans gösteren öğrenci grupları içerisinde kolaylıkla ele alınabilmesini mi sağlıyor?

Yoksa bu yöntem, dijital dünyada gerekli olan yumuşak becerilerin ve etkin bilgi yönetiminin geliştirilmesini mi teşvik ediyor? Yöntem, yeni teknolojilerin sağladığı avantajların eğitimde uygun ve doğru kullanımına izin veriyor mu? Öğrencilerin değişken, bilinmez, karmaşık ve belirsiz bir dünyada başarılı olabilmesi için ihtiyaç duydukları eğitim desteğini sağlıyor mu? Öğrencileri küresel vatandaş olmaya teşvik ediyor mu?

4.8.1.3 Akademik nitelik

Yöntem derin anlayış ve dönüşümsel öğrenmeye işaret ediyor mu? Öğrencilerin seçtikleri konu alanında uzman olmalarına olanak sağlıyor mu?

4.8.1.4 Esneklik

Yöntem, günümüzdeki öğrenci çeşitliliğine yanıt veriyor mu? Öğrenmeye açık ve esnek bir erişim sağlıyor mu? Öğretmen ve eğitmenlerin öğretimlerini değişen koşullara uyumlaştırmalarına yardım ediyor mu?

Bunlar benim ölçütlerim… Sizler tamamen farklı ölçütler kullanmak isteyebilirsiniz, ancak harcayacağınız zaman ve maliyet faktörünü de göz önüne almanız gerekir. Ben kendi tablomu bu ölçütlere dayalı olarak hazırladım çünkü farklı yöntem ve tasarım modellerine ne kadar yakın veya uzak olduğumu daha açık ve net görebildiğimi düşünüyorum. Bir yöntem veya tasarım modelinin belirli bir ölçüt için daha güçlü olduğunu düşündüysem üç yıldız, zayıf olduğunu düşündüysem bir yıldız, eğer uygulanabilir olmadığını düşündüysem tire (-) koydum. Yinelemek istiyorum: Bu modellere ilişkin sizin değerlendirmeniz farklı olabilir, hatta farklı olmalıdır. Niçin yapılandırmacı olduğumu görüyor musunuz? Eğer nesnelci olsaydım hangi ölçütleri kullanmanız gerektiğini size dikte ederdim!.

Sizin de göreceğiniz gibi 21. yüzyılda öğrenme, akademik nitelik ve esneklik kriterlerinin üçünde de yüksek puan alan tek yöntem çevrimiçi işbirliğine dayalı öğrenmedir. Deneysel öğrenme ve çevik tasarım da benden oldukça yüksek puan aldılar. Ders anlatımları ise en düşük puana sahip yöntem… Bu sıralama, aslında benim kişisel tercihlerimin doğru bir yansımasını gösteriyor. Bununla birlikte daha önce de bahsettiğim gibi, 500 inşaat mühendisi adayından oluşan bir sınıfa giriş dersi veriyorsanız, sizin ölçütleriniz ve puanlamanız benimkinden çok daha farklı olacaktır. Dolayısıyla, Şekil 4.8.1’i genel bir tavsiye niteliğinde değil keşifsel veya buluşsal bir rehber olarak ele alın.

4.8.2 Tasarım modelleri ve öğrenme-öğretmenin niteliği

Son olarak, farklı yöntemlerin incelenmesi sonucunda nitelik ile ilgili bir takım kilit noktalara değinmek istiyorum.

• İlk olarak, öğrencilerin ne kadar öğrendiğini öğretim yaptığınız bağlam içerisinde doğru öğretim yöntemini seçmeniz etkileyecektir, hangi teknolojiyi veya hangi iletim yöntemini (yüz yüze veya çevrimiçi) seçtiğiniz değil… Teknoloji ve iletim yöntemi doğrudan öğrenme ile ilgili olmaktan ziyade erişimle, esneklikle ve öğrenci özellikleriyle ilgilidir. Öğrenmenin üzerinde etkili olan, pedagoji ve öğretimin tasarımıdır.
• İkinci olarak, farklı öğretim yöntemleri farklı türde öğrenme çıktıları verir. Bu kitapta, dijital çağda ihtiyaç duyulan bilgi ve becerilerin neler olduğuna ilişkin açık ve net olunması gerektiğine vurgu yapmamın nedeni de budur. Bunlar konu alanlarına göre çeşitlilik gösterse de, bu değişikliğin sınırları oldukça dardır. İçeriği anlamak her zaman önemli olacaktır; ancak bağımsız öğrenme, eleştirel düşünme, yenilik ve yaratıcılık çok daha önemlidir. Öğrencilerinizin bu becerileri geliştirmesinde hangi öğretim yöntemi daha etkili olacaktır?
• Üçüncüsü, nitelik yalnızca uygun öğretim yönteminin seçimine değil o öğretim yaklaşımının nasıl uygulandığına da bağlıdır. Çevrimiçi işbirliğine dayalı öğrenme çok iyi uygulanabileceği gibi, çok kötü de uygulanabilir. Bu durum, diğer yöntemler için de geçerlidir. Hangi öğretim yöntemini seçerseniz seçin, ana tasarım ilkelerinin takip edilmesi kritik önem taşıyacaktır. Yeni yöntem ve tasarım modellerinin kullanılmasında başarılı olmak için gereken koşullar ile ilgili alanyazında ciddi miktarda kaynak ve araştırma bulunmaktadır. Bir yöntem uygulanmaya başladığında, bu araştırmalardan edinilen bulguların dikkate alınması gerekir. Bu husus, kitap içerisinde muhtelif yerlerde, ancak özellikle Bölüm 11’de tartışılacaktır.
• Son olarak, hem öğretmenler hem de öğrenciler pratik yaptıkça kendilerini geliştirirler. Yeni bir öğretim yöntemi veya bir tasarım modeli kullanacaksanız, alışmak için kendinize ve öğrencilerinize zaman tanıyın. Yeni yöntem veya tasarım modeline alışmanız ve istediğiniz sonuçlara ulaştığınızı görmeniz için belki dersi 2-3 kere vermeniz gerekecektir. Yine de, alıştığınız yöntemle devam edip geleceğin ihtiyaç duyduğu mezunları yetiştirmemektense, yol üzerinde bir takım riskler alıp yanlış yapmak daha iyi olacaktır.

Bunlara ek olarak tartışacağımız bir temel öğretim yöntemi daha var: KAÇD’ler… KAÇD’leri, bir sonraki bölümde konuşacağız.