7.6 SOSYAL MEDYA

Büyük ölçüde İnternet tabanlı olan sosyal medya bu nedenle bilgisayar ve İnternetin bir alt kategorisi olarak değerlendirilebilecek olsa da, eğitsel sosyal medya kullanımı ile bilgisayar tabanlı öğrenme ya da çevrimiçi işbirliğine dayalı öğrenme arasında önemli farklılıklar olması, sosyal medyayı ayrı bir ortam veya medya türü olarak ele almamıza neden olmaktadır. Bununla birlikte, sosyal medyanın bilgisayar ve İnternete bağlı ve bütünleşik olduğunu hatırlamak gerekir. Buradaki temel farklılık, sosyal medyanın öğrencilere sunduğu ‘öğrenme üzerinde kontrol sahibi olma’ özelliğidir.

7.6.1 Sosyal medya nedir?

2005 yılı civarında, bir dizi yeni web aracı önce genel günlük kullanım içerisinde sonrasında da eğitim amaçlı kullanım içerisinde yerini aldı. Eskinin ‘merkezden çevreye’ bir yaklaşım izleyen kurumsal web sayfalarından çok farklı bir kültürü yansıtan bu araçlara, genel olarak sosyal medya adı verildi.

Bu web araçlarının bazılarını ve kullanım özelliklerini aşağıdaki tabloda görebilirsiniz. Bu araçların çok daha fazla kullanım örnekleri var. Örnekler için bağlantılara tıklayabilirsiniz.

Şekil 7.6.2 Sosyal medya örnekleri (Bates, 2011, s.25)

Sosyal medyanın temel özelliği, kullanıcıların açık ve kullanıcı dostu bir ortamda bilgiye erişmesine, bilgiyi yapılandırmasına, dağıtmasına ve paylaşmasına izin vermesidir. Genellikle tek maliyet, kullanıcının zamanıdır. İçerik üzerinde çok sınırlı bir kontrol vardır. Var olan kontroller, devlet veya hükümet tarafından uygulanan pornografi veya hakaret gibi hassas kontroller ile kullanıcının kendi sınırlamalarıdır. Bu araçların bir özelliği de, kullanıcıların (müşterilerin veya öğrencilerin) kendi verilerine erişebilmelerini ve verilerini yönetebilmelerine (İnternet bankacılığı gibi) ve aynı zamanda kişisel ağlarını oluşturmalarına (Facebook’ta olduğu gibi) izin veriyor olmasıdır. Tüm bu nedenlerden ötürü, bazıları sosyal medyayı web’in ‘demokratikleşmesi’ olarak da tanımlamaktadır.

Sosyal medya araçları genellikle son derece basit yazılımlar üzerinde çalışırlar ve nispeten birkaç satır koddan ibarettirler. Sonuç olarak, günümüzde sürekli olarak yeni araçlar ve uygulamalar (app) ortaya çıkmaktadır. Bu araç ve uygulamaların büyük çoğunluğu ücretsizdir veya cüzi bir bedelle kullanılabilir.  Sosyal medyanın eğitimde kullanımına ilişkin daha geniş bir inceleme için bkz. Lee & McCoughlin (2011).

7.6.2 Sosyal medyanın kendine özgü pedagojik özellikleri

Önceki kısımlarda bahsettiğimiz ‘kolaylık’ veya ‘sağlarlık’ kavramına, sosyal medya tartışmalarında sıkça rastlarız. McLoughlin ve Lee (2011), yerine Web 2.0 terimini kullandıkları sosyal medyanın sağladığı kolaylıkları aşağıdaki şekilde sıralar:

• bağlantı ve sosyal ilişki;
• işbirliğine dayalı bilgi keşfi ve paylaşımı;
• içerik oluşturma;
• bilgi ve enformasyon toplama ve içerik değişikliği.

Bu genel özelliklere ek olarak, sosyal medyanın kendine özgü pedagojik özelliklerinden de bahsetmek gerekir.

7.6.3 Sunum özellikleri

Sosyal medya:

• kendiliğinden bir araya gelen öğrenen grupları arasında çokluortama dayalı iletişim olanağı sağlar;
• İnternet üzerinden zengin, çokluortam tabanlı içeriğe zaman ve mekan sınırlaması olmadan erişim sağlar;
• öğrenenlerin kendilerinin çokluortam materyalleri üretmelerine olanak sağlar;
• ‘kapalı’ dersler ve kurumsal sınırların dışında da öğrenmeye fırsat verir.

7.6.4 Beceri gelişimi

Bir eğitim çerçevesi içerisinde iyi tasarlanmış sosyal medya kullanımı, aşağıdaki becerilerin gelişimine katkı sağlar. Bağlantıların üzerine tıklayarak örnekleri görebilirsiniz:

• dijital okuryazarlık;
• bağımsız ve kendi kendine öğrenme;
• işbirliği/işbirliğine dayalı öğrenme/ekip çalışması;
• uluslararasılaşma/küresel vatandaş yetiştirme;
• sosyal ağ kurma ve diğer kişilerarası beceriler;
• bilgi yönetimi;
• belli bağlamlar içerisinde karar verme (örneğin acil durum yönetimi, kanun yaptırımı gibi).

7.6.5 Sosyal medyanın güçlü ve zayıf yönleri

Sosyal medyanın bazı avantajlarını şöyle sıralayabiliriz:

• dijital çağın gerektirdiği anahtar becerilerin bazılarının geliştirilmesinde son derece faydalı olabilir;
• öğretmenlerin durum çalışması veya projeye dayalı çevrimiçi grup çalışmaları oluşturmasına ve öğrencilerin mobil cihazları üzerinden sosyal medyayı kullanarak sahadan veri toplayabilmesine olanak sağlar;
• öğrenciler, bireysel veya grup olarak, medya açısından zengin ödevler oluşturup gönderebilirler;
• öğrenciler değerlendirilen ödevleri kendi kişisel öğrenme ortamlarına veya e-portfolyolarına yükleyip daha sonra lisansüstü çalışma veya iş başvurularında kullanabilirler;
• Bölüm 5’de bahsi geçen bağlantıcı KAÇD’lerde gördüğümüz gibi, öğrenciler kendi öğrenme süreçleri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olurlar;
• blog ve wiki kullanımıyla dersler ve öğrenme dış dünyaya açılır, öğrenmeye daha zengin ve geniş bir perspektiften bakma olanağı sağlanır.

Bununla birlikte, çoğu öğrenci en azından başlangıçta bağımsız bir öğrenen değildir (Candy, 1991). Bir öğrenme göreviyle karşı karşıya kalan birçok öğrenci, bağımsız olarak çalışacak özgüvene veya beceriye en başta sahip olmaz (Moore & Thompson, 1990). Bunun için yapılandırılmış bir desteğe, kendileri için seçilmiş bir içeriğe ve onaylanmaya ihtiyaç duyarlar. Öğrencilere kendi öğrenme süreçleri üzerinde daha fazla kontrol olanağı veren yeni araçların gelişimi, onların yapılandırılmış bir eğitim deneyimine duydukları ihtiyacı değiştirmeyecektir. Elbette ki, öğrencilere bağımsız öğrenme becerileri öğretilebilir (Moore, 1973; Marshall & Rowland, 1993). Sosyal medya nasıl daha etkin öğrenileceğini öğrenmemizi sağlayabilir, ancak çoğu zaman en azından başlangıçta yapılandırılmış ortamlarda…

Sosyal medyanın kullanımı, nitelik sorusunu da kaçınılmaz olarak beraberinde getirmektedir. İnternette serbestçe dolaşmalarını teşvik ettiğimiz öğrenciler, doğru ve güvenilir bilgiyi yanlış, taraflı veya doğruluğu ispatlanmamış bilgiden nasıl ayırabilir? Herkesin her konu hakkında fikri olduğu bir ortamda, uzmanlığın ve uzmanın bilgisinin değeri nedir? Andrew Keen’in (2007) de söylediği gibi, ‘uzmanların tiranlığını aptalların tiranlığıyla değiştiriyoruz’. Bütün bilgiler eşit değildir, bütün fikirler de…

Bunlar dijital dünyanın getirdiği zorluklar… Bununla birlikte sosyal medya, sorunun olduğu kadar çözümün de bir parçası olabilir. Öğretmenler sosyal medyayı  bilinçli bir şekilde kullanarak bilgi yönetimini ve doğru ve güvenilir sosyal medya kullanımını teşvik edebilirler; ancak, bu bilgi ve becerilerin sosyal medya kullanılarak geliştirilmesi için öğretmen desteğinin olduğu bir öğrenme ortamına ihtiyaç vardır. Çoğu öğrenci, öğrenme süreçlerinde bir rehber ve yapılandırılmış bir sistem ararlar. Bu rehberliği ve ortamı temin etmek ise öğretmenlerin görevidir. Bu nedenle, öğretmenin terör estirdiği ve öğrencilerin kılını kıpırdatamadığı öğrenme ortamlarıyla Sineklerin Tanrısı romanında (Golding, 1954) olduğu gibi ıssız bir adada serbestçe dolaşan öğrencilerin anarşiye yol açtığı öğrenme ortamları arasında bir orta yol bulmamız gerekiyor. Sosyal medya bize bu orta yolu sağlıyor. Yalnız sadece ve sadece öğretmenler olarak bizlerin teknoloji kullanımında takip edeceğimiz net bir pedagojik veya felsefi yaklaşımımız varsa…

Sosyal medya ile ilgili daha fazla bilgi için, bkz Bölüm 8.8.

Kaynakça

Bates, T. (2011) ‘Understanding Web 2.0 and Its Implications for e-Learning’ in Lee, M. and McCoughlin, C. (eds.) Web 2.0-Based E-Learning Hershey NY: Information Science Reference

Candy, P. (1991) Self-direction for lifelong learning San Francisco: Jossey-Bass

Golding, W. (1954) The Lord of the Flies London: Faber and Faber

Keen, A. (2007) The Cult of the Amateur: How Today’s Internet is Killing our Culture New York/London: Doubleday

Lee, M. and McCoughlin, C. (eds.) Web 2.0-Based E-Learning Hershey NY: Information Science Reference

Marshall, L and Rowland, F. (1993) A Guide to learning independently Buckingham UK: Open University Press

McCoughlin, C. and Lee, M. (2011) ‘Pedagogy 2.0: Critical Challenges and Responses to Web 2.0 and Social Software in Tertiary Teaching’, in Lee, M. and McCoughlin, C. (eds.) Web 2.0-Based E-Learning Hershey NY: Information Science Reference

Moore, M. and Thompson, M. (1990) The Effects of Distance Education: A Summary of the Literature University Park, PA: American Center for Distance Education, Pennsylvania State University