A.2 ÖĞRENME ORTAMI NEDİR?

A.2.1 Tanım

‘Öğrenme ortamı, öğrencilerin öğrenme eylemini gerçekleştirdikleri  farklı fiziksel mekanlar, ortamlar ve kültürler anlamına gelir. Öğrenciler okul dışında, açık havada veya benzeri çok farklı ve çeşitli ortamlarda öğrenebildikleri için, öğrenme ortamı terimi, genellikle, birbiri ardına dizilmiş sıralar ve kara tahtadan oluşan bir oda olarak gözümüzde canlanan ve nispeten daha geleneksel bir çağrışım yaratan sınıfa alternatif olarak kullanılmaktadır. 

Terim, aynı zamanda, bir okulun veya sınıfın kültürünü, yani ortak değer ve inanç sistemini veya ‘ruh’unu, insanların birbirleriyle nasıl etkileşim kurduklarını, birbirlerine nasıl davrandıklarını ve öğretmenlerin öğrenmeyi kolaylaştırmak için bir eğitim ortamını nasıl düzenlediklerini de anlatır…’

Eğitim Reformu Sözlüğü, 29 Ağustos 2014

Bu tanım, öğrencilerin çok farklı ortamlarda çok farklı şekillerde öğrendiği fikrini kabul eden bir tanımdır. Öğrenme eylemini öğrenciler gerçekleştirmek zorunda olduğundan, asıl hedef, öğrencilerin öğrenme yetisini en iyi hale getiren eksiksiz bir ortam oluşturabilmektir. Tek ve en iyi bir öğrenme ortamı elbette ki yoktur. Yaratılabilecek sonsuz sayıda öğrenme ortamı vardır; öğretmeyi bu kadar ilginç yapan şey de aslında budur.

A.2.2 Etkili bir öğrenme ortamının unsurları

Belirli bir ders veya program kapsamında öğrenciler için eksiksiz bir öğrenme ortamı yaratmak, öğretim işinin belki de en yaratıcı kısmıdır. Bu süreçte genellikle sınıflar, laboratuvarlar veya amfiler gibi kurumun sahip olduğu fiziksel öğrenme ortamlarına veya kişisel çevrimiçi öğrenme ortamları oluşturmada kullanılan teknolojiler üzerine odaklanma eğilimi görülmekteyse de, öğrenme ortamları bu fiziksel unsurların çok ötesindedir ve aşağıdaki unsurları da kapsayacak şekilde düşünülmesi gerekir:

• öğrencilerin özellikleri;
• öğrenme ve öğretme hedefleri;
• öğrenmeyi en iyi şekilde destekleyecek etkinlikler;
• öğrenmeyi en iyi şekilde ölçecek ve yönlendirecek değerlendirme stratejileri;
• öğrenme ortamının benimsenmesini sağlayacak kültür.

Şekil A.2.2, bir öğretmenin veya öğretim elemanının gözünden örnek bir öğretim ortamını anlatmaktadır. Öğrenen özellikleri veya kaynaklar gibi bir takım unsurlar öğretmenin kontrolü altında olmasa bile, öğretmen içerik seçimi ya da öğrencilerin nasıl destekleneceği gibi unsurlar üzerinde tam kontrol sahibidir. Her bir ana unsurun altında, dikkate alınması gereken alt-unsurlar bulunmaktadır. Esasen, gerçek kararların verilmesi gerekenler de işte bu alt-unsurlardır.

Şekil A.2.2’de  yalnızca birkaç unsur üzerinde durdum. Verdiğim listenin kapsamlı olmasına çalışmadım. Örneğin, bir öğretmenin veya öğretim elemanının çalışmak durumunda olduğu öğrenme ortamını etkileyecek etik davranış geliştirme, kurumsal faktörler ya da dış akreditasyon gibi başka unsurlar da ekleyebilirdim. Dolayısıyla şunu söyleyebiliriz: Bir öğrenme ortamı modeli yaratmak, belirli bir öğrenme görüşüne sahip olan bir öğretmenin veya öğretim elemanının deneyimlediği, belirli bir ders veya program için oluşturulması planlanan tam bir öğretim bağlamının kapsamlı bir resminin verildiği keşifsel bir süreçtir. Bir kez daha belirtmek isterim ki, süreçte dikkate alınacak unsurların seçimi ve önemi öğretmenlerin ve öğretim elemanlarının kişisel epistemolojileri ve bilgiye, öğrenmeye ve öğretim yöntemlerine dair inançları tarafından şekillenecektir.

Son olarak, uygun öğrenme ortamının oluşturulmasındaki temel sorumluluk öğretmende olduğu için yukarıdaki öğrenme ortamını bir öğretmenin gözünden size sunmaya çalıştım; ancak, öğrenme ortamlarını öğrenenlerin bakış açısından değerlendirmek de aynı derece önemli. Aslına bakılırsa, yetişkin öğrencilerin kendi kişisel ve nispeten özerk öğrenme ortamlarını yaratma kapasitesine sahip olduğunu da söylemek gerekir.

Buradaki önemli nokta, bir ders veya programın öğretiminde dikkate alınması gereken bu unsurların önceden belirlenmesi gerektiği ve içeriğin veya öğretim programının haricinde başka unsurların da olduğunun kabul edilmesidir. Yukarıda örnek olarak seçtiğim öğrenme ortamındaki anahtar unsurların her biri, özellikle dijital çağ bağlamında ilerleyen kısımlarda kısaca ele alınacaktır.