A.5 BECERİ GELİŞİMİ

A.5.1 Dijital çağın becerileri

Bölüm 1.2‘de, yükseköğretimden mezun olanların dijital çağda gereksinim duyacakları becerilerin bir kısmını sıralamış ve tüm eğitim düzeylerinde (ancak özellikle de uzmanlık bilgisinin merkezde olduğu yükseköğretimde) bu tür becerilerin geliştirilmesine özel önem verilmesi gerektiğini iddia etmiştim. Eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcı düşünce gibi beceriler yükseköğretimde her zaman değerli olarak görülse de, bu tür becerilerin belirlenmesi ve geliştirilmesi genellikle örtük ve çoğunlukla da kazara olmaktadır. Sanki öğrenciler bu becerileri öğretim üyelerini gözlemleyerek öğreneceklermiş veya ders içeriğini çalışırken  geçişimle edinivereceklermiş gibi…

İçeriği becerilerden ayırmanın da doğal olmayacağını kabul etmek gerekir; çünkü entelektüel becerilerin geliştirilmesini teşvik eden içeriktir. Buradaki amacım içeriği önemsiz gibi göstermek değil elbette. Yapmaya çalıştığım şey, beceri gelişiminin öğretim elemanlarından gereken dikkati ve ilgiyi almasını ve entelektüel becerilerin geliştirilmesine neredeyse çırakların el becerilerinin geliştirilmesinde olduğu kadar titiz yaklaşılmasını sağlamaktır.

A.5.2 Beceri gelişimi için hedeflerin belirlenmesi

Dolayısıyla, bir dersin veya programın hangi becerileri geliştirmeye çalıştığı konusunda açık olmak ve bu hedefleri uygulanabilir ve değerlendirilebilir bir şekilde tanımlamak oldukça önemlidir. Diğer bir deyişle, bir dersin eleştirel düşünceyi geliştirmeyi hedeflediğini söylemek yeterli değildir. Belli bir dersin veya içerik alanının hedefleri içerisinde bu becerinin nasıl var olacağını öğrencilerin anlayacağı biçimde ifade edebilmek gerekir. Beceriler, değerlendirilebilecek şekilde tanımlanmalıdır ve öğrenciler de bu becerilerin değerlendirilmesinde hangi ölçütlerin veya rubriklerin kullanılacağını bilmelidir. Beceri gelişimi, bu kitabın birçok yerinde (Bölüm 1.2, Bölüm 3.5, Bölüm 4.4 ve Bölüm 9.4) ele alınmıştır.

A.5.3 Düşünme etkinlikleri

Beceri iki bileşenli bir değer değildir; yani ya bir beceriye sahipsinizdir ya da değilsinizdir diye bir durum söz konusu değildir. Beceriler ve yeterliliklerle ilgili konuşurken acemi, orta düzey, uzman ve usta gibi terimlerden söz edilir; ancak gerçek hayatta beceriler sürekli ve düzenli alıştırma ve uygulama gerektirir. Becerilerde, en azından entelektüel becerilerde, nihai varış noktası yoktur.

Öyleyse bir dersi ve programı tasarlarken, öğrencileri küçük adımlarla başlayıp giderek ilerleyerek sürekli olarak düşünme becerilerini geliştirmeye, denemeye ve uygulamaya yönlendiren etkinlikler tasarlamanın çok önemli olduğunu söyleyebiliriz. Bunu yapabilmek için birçok yol vardır: yazılı ödevler, proje çalışmaları ve odaklı tartışmalar gibi. Bununla birlikte, düşünme etkinliklerinin öğretmen veya öğretim elemanı tarafından tutarlı bir şekilde tasarlanması ve yürütülmesi gerekmektedir.

A.5.4 Uygulamaya dönük (pratik) etkinlikler

Mesleki eğitim programlarında, öğrencilerin el becerilerini geliştirmeleri için düzenli olarak çok sayıda alıştırma yapmaları bilinen bir durumdur. Aslında bu durum, entelektüel beceriler için de aynı şekilde geçerlidir. Öğrencilerin, ustalık düzeyine ulaşmada hangi noktada olduklarını gösterip, bulundukları noktaya ilişkin geri bildirim almaları ve tekrar denemeleri gerekmektedir. Bunun anlamı, belirli becerilere ilişkin alıştırma yapmalarını sağlayan çalışmalar yürütmeleridir.

Tarih senaryosunda (Senaryo E), öğrenciler dersin asıl içeriğini ilk üç haftada çalışıp anladıktan sonra, grup çalışmasıyla bir araştırma yapmak, e-portfolyo biçiminde ve üzerinde anlaşmaya varılmış bir proje raporu oluşturmak, raporlarını diğer öğrenciler ve dersin öğretim elemanıyla paylaşarak görüş, geri bildirim ve değerlendirme almak ve son olarak raporlarını sözlü ve yazılı olarak sunmak zorundaydı. Öğrencilerin, bu becerilerin birçoğunu diğer derslere de taşıyarak, becerilerini daha da iyileştirmeleri ve geliştirmeleri beklenmekteydi. Dolayısıyla beceri gelişiminde tek bir dersten daha fazlasını hedeflemek gerekeceğinden, ders planlamasının yanı sıra bütünleşik bir program oluşturma çabalarının da önem taşımakta olduğunu söyleyebiliriz.

A.5.5 Entelektüel becerilerin geliştirilmesinde bir araç olarak tartışma

Tartışma, düşünme becerilerinin geliştirilmesinde çok önemli bir araçtır. Ancak, bütün  tartışmalar değil. Bölüm 2’de, akademik bilginin günlük düşünmeden farklı bir düşünme tarzı gerektirdiğini söylemiştim. Akademik bilgi, çoğunlukla, soyutlama, ilkeler ve fikirler temelinde öğrencilerin dünyayı farklı bir şekilde görmelerini zorunlu kılmaktadır. Dolayısıyla, ancak öğretmen veya öğretim elemanı tarafından dikkatli ve titiz bir şekilde yönetilen tartışma çalışma alanının gerektirdiği düşünme becerilerinin gelişimine yoğunlaşacaktır. Bunu yapabilmek için, öğretmenin veya öğretim elemanının tartışmayı iyi planlaması, yapılandırması, desteklemesi, tartışmayı odak noktasında tutması ve alandaki uzmanların tartışmanın konusu olan olaylara nasıl yaklaştığını gösterip öğrencilerin tartışmada gösterdikleri çabaları karşılaştırabilmesi gerekmektedir. Tartışmanın öğrenme sürecindeki rolü, Bölüm 4.4  ve Bölüm 11.10‘da daha detaylı olarak tartışılmıştır.

A.5.6  Sonuç olarak

En akademik dersler bile, akademinin değerlerini veya standartlarını bozmadan, dijital çağın içerisindeki iş ve günlük yaşam etkinliklerimize taşıyabileceğimiz entelektüel ve pratik becerileri geliştirebilmemiz için bize fırsatlar sunar. Benzer şekilde meslek derslerinde bile, problem çözme, iletişim becerileri ve işbirliğine dayalı öğrenme gibi kavramsal veya entelektüel becerileri geliştirme fırsatına ihtiyaç duyarız. Ancak bu, yalnızca içerik aktarımıyla başarılabilecek bir şey değildir. Öğretmenler ve öğretim elemanları:

• öğrencilerinin tam olarak hangi becerilere ihtiyaç duydukları,
• bunun konu alanının doğasına ne kadar uygun olduğu,
• öğrencilerin entelektüel becerilerini geliştirmelerini sağlayacak etkinlikler, ve
• var olan zaman ve kaynaklar dahilinde nasıl geri bildirim sağlayıp bu becerileri değerlendirecekleri

konularında dikkatli bir şekilde düşünmelidir. Bu kısımda, beceri gelişiminin neden öğrenme ortamlarının ayrılmaz bir unsuru olması gerektiğini ve bunu nasıl olanaklı kılabileceğimizi kısaca tartışmaya çalıştım.