SENARYO H: HAVZA YÖNETİMİ

---

Birkaç yıllık bir çalışma sonucunda, Batı Kanada Üniversitesi Ormancılık ve Arazi Yönetimi Bölümlerinde görev yapan öğretim üyeleri ve araştırmacılar havza yönetimi ile ilgili bir dizi dijital grafik, bilgisayar modelleri ve simülasyonlar geliştirdiler. Çalışma, kısmen öğretim üyelerinin araştırma çalışmaları kapsamında kısmen de gelecekteki araştırmalar için destek ve finansman elde etmek amacıyla gerçekleştirildi.

Yıllar önce yapılan bir toplantıda hararetli bir tartışmanın ardından öğretim üyeleri (oldukça küçük bir çoğunluk), bu eğitim kaynaklarını eğitim amaçlı olarak yeniden kullanıma açık şekilde lisanslama ve erişime açma konusunu oyladılar. Kullanılacak Creative Commons lisansıyla, materyaller eser ve telif sahiplerinin, yani bu materyalleri geliştirmekten sorumlu olan öğretim üyelerinin, adı zikredilmek şartıyla kullanılabilecek, ancak telif sahiplerinin izni olmadan materyallerin ticari kullanımı mümkün olmayacaktı. Araştırmada aktif olarak yer alan öğretim üyelerinin bu kaynakları herkesin erişimine açık hale getirmek istemesi, oylamanın sonucunu büyük ölçüde etkilemişti. Öğrenme materyallerinin geliştirilmesiyle sonuçlanan bu çalışmanın finansmanından sorumlu kuruluşlar (örneğin ulusal araştırma konseyleri), bu materyallerin açık eğitim kaynakları olarak daha geniş kitlelere açılması ve yaygınlaştırılmasına yönelik bu hareketi memnuniyetle karşılamıştı.

Başlangıçta, araştırmacıları grafikleri ve simülasyonları araştırma grubunun web sitesine koymakla yetinmişlerdi. Bu kaynakları derslerinde kullanıp kullanmamak öğretim üyelerinin kişisel tercihlerine bırakılmıştı. Zaman geçtikçe, öğretim üyeleri bu kaynakları kampüste verdikleri lisans ve lisansüstü derslerde kullanmaya başladılar.

Bir süre sonra, bu açık eğitim kaynaklarıyla ilgili haberler kampüste yayıldı. Araştırma grubunun üyeleri, dünyanın çeşitli yerlerindeki diğer araştırmacılardan e-postalar ve telefonlar almaya başladılar. Öyle görünüyordu ki, bu alanda sürdürdükleri araştırmaların bir sonucu olarak dijital materyaller hazırlayan bir araştırmacılar ağı veya topluluğu vardı. Ve elbette ki, kendi materyallerini başkalarıyla paylaşmak ve başka sitelerdeki materyalleri de yeniden kullanmak oldukça mantıklı bir fikirdi. Sonuç olarak, bu etkileşim havza yönetimi konusundaki öğrenme materyallerinin yer aldığı uluslararası bir web portalı haline dönüştü.

Araştırmacılar, aynı zamanda, farklı kurum ve kuruluşlardan, çevre bakanlıklarından, çevre örgütlerinden, yerel derneklerden ve topluluklardan ve zaman zaman da madencilik şirketlerinden çağrılar almaya başladılar. Bunun sonucunda, bölümlerdeki öğretim üyeleri bu kurum ve kuruluşların bazılarına danışmanlık hizmeti de vermeye başladı. Bunun yanı sıra öğretim üyeleri, geleneksel finansman kaynakları olan ulusal araştırma konseylerine ek olarak, Doğa Koruma gibi sivil toplum kuruluşları ve bazı ekoloji gruplarından araştırmalarına ve daha fazla açık eğitim kaynağı geliştirmek için ek finansman buluyorlardı.

Bu düzeye gelindiğinde, bölümlerin oldukça fazla sayıda açık eğitim kaynağı olmuştu. Lisans ve lisansüstü düzeyde ise, var olan açık eğitim kaynakları kullanılarak hazırlanan iki tamamen çevrimiçi ders lisans ve lisansüstü öğrencilerin katılımıyla başarılı bir şekilde devam ediyordu.

Bu noktada, ABD’den ve Sierra Leone’den birer üniversite ile üçlü bir ortaklık kuruldu ve var olan açık eğitim kaynakları temel alınarak havza yönetimi konusunda tamamen çevrimiçi bir lisansüstü sertifika programı oluşturulması için teklif verildi. Sertifika programının, öğrencilerden alınacak öğrenim ücretiyle kendi kendini finanse etmesi planlanmıştı. Sierra Leone’den katılacak 25 öğrencinin öğrenim ücretleri ise, ilk aşamada uluslararası bir yardım kuruluşu tarafından karşılanacaktı. Uzun süren zorlu görüşmelerden sonra Dekan, sertifika programından alınacak öğrenim ücretlerinin doğrudan bölümlerin bütçesine aktarılması için üniversite yönetimini ikna etti. Böylece, bölümler sertifika programında görev almak veya programda görev alan öğretim üyelerinin bölüm derslerinde yerini doldurmak üzere öğretim üyesi istihdam edecek, öğrenim ücretlerinden elde edilen gelirin yüzde 25’ini de genel giderler için üniversiteye verecekti.

Bütçeye ilişkin karar, kolaylıkla verildi. Nitekim, Afrika ülkelerinde ortaklıkları ve sözleşmeleri olan Kanadalı madencilik firmaları için sertifika programının İngilizce ve Fransızca dillerinde erişime açılması için Kanada Dışişleri Bakanlığı’ndan büyük bir hibe de alınmıştı.

Sertifika programı Kuzey Amerika’dan, Avrupa’dan ve Yeni Zelanda’dan kaydolan öğrencilerle oldukça başarılı olduysa da, Sierra Leone’deki üniversiteyle kurulan işbirliği haricinde Afrika’da çok ‘tutmadı’. Halbuki, hem açık eğitim kaynaklarına hem de sertifika derslerinde ele alınan konulara büyük ilgi vardı. Sertifika programını iki yıl sürdürdükten sonra, bölümler iki önemli karar aldılar:

• sertifika derslerine bir araştırma projesi ve üç ders daha eklenecek ve bunlar geri kazanılabilir maliyet yaklaşımıyla tasarlanacak havza kaynaklarının yönetimi konulu bir çevrimiçi yüksek lisans programı olarak verilecekti. Böyle bir program, özellikle de Afrika ülkelerindeki yöneticilerin ilgisini uyandıracak ve öğrencilerin talep ettiği sertifikaların çoğunda yer alan yeterlikleri kazandıracaktı.
• araştırmacılarla bağlantıda olan geniş dış uzman ağının da etkisiyle, üniversite, üniversitenin dışından gönüllü uzmanların katılım ve liderliğinde havza yönetimi konusunda bir dizi KAÇD başlatacaktı.

Beş (5) yıl sonra, sürdürülebilirlik ile ilgili uluslararası bir konferansta Dekan şu çıktıları elde ettiklerini söyledi:

• çevrimiçi yüksek lisans programı, Fakültesindeki toplam lisansüstü öğrenci sayısını ikiye katlamıştı;
• yüksek lisans programı, öğrenim ücretleriyle kendi kendini finanse edebilir durumdaydı;
• yüksek lisans programından her yıl 120 kişi mezun oluyordu;
• programı tamamlama oranı yüzde 64’dü;
• altı (6) yeni kadrolu öğretim üyesi ve altı (6) doktora sonrası araştırmacı alınmıştı;
• sertifika veya yüksek lisans programına binlerce öğrenci kayıt yaptırmış ve en azından bir dersin ücretini ödemişti (öğrencilerin yüzde 45’i Kanada’nın dışında yaşıyordu);
• KAÇD’lere 100.000’den fazla öğrenci kaydolmuştu (katılımcıların neredeyse yarısı gelişmekte olan ülkelerdendi);
• havza yönetimiyle ilgili 1.000 saatin üzerinde açık eğitim kaynağı vardı ve dünyanın farklı yerlerinden binlerce defa indiriliyordu;
• üniversite, artık, havza yönetimi konusunda dünyadaki lider üniversite olarak tanınıyordu.

Bu senaryo tamamen benim hayal gücümün bir ürünü olsa da, British Columbia Üniversitesi’nde yapılan gerçek ve heyecan verici çalışmalardan etkilenmiştir:

• Dr. Hans Schreier, Havza Yönetimi Sertifika Programı, Çevresel Kaynaklar ve Sürdürülebilirlik Enstitüsü, British Columbia Üniversitesi
• Sanal Toprak Bilimleri Öğrenme Kaynakları (British Columbia üniversiteleri konsorsiyumu tarafından geliştirilmiştir)
• Teknoloji Tabanlı Öğrenme Lisansüstü Sertifika Programı, Eğitim Fakültesi Sürekli Eğitim Bölümü, British Columbia Üniversitesi
• Eğitim Teknolojisi Uluslararası Yüksek Lisans Programı, Eğitim Fakültesi, British Columbia Üniversitesi