Kitap hakkında

i. Neden böyle bir kitap?

Öğretmenler, eğitmenler ve öğretim elemanları eşi benzeri görülmemiş bir değişimle karşı karşıyalar. Kalabalık sınıflar, giderek artan öğrenci çeşitliliği, üniversitelerden daha fazla sorumluluk ve yükümlülük almasını bekleyen hükümetler ve işverenler ile işgücüne hazır mezunlar verilmesi gibi baskıların yanı sıra hepimiz günbegün değişen ve gelişen teknolojiye ayak uydurmak zorundayız. Böylesine değişken bir coğrafyada yaşamlarını sürdürebilmek için eğitmenlerin, ne tür bir değişim veya baskıyla karşı karşıya kalırlarsa kalsınlar, öğretim faaliyetlerini dayandırabilecekleri sağlam bir temele ve bu temeli sağlayacak olan kuram ve bilgi bütününe gereksinimleri var.

İçinde çok sayıda uygulama örneği olmasına rağmen bu kitap, size nasıl öğreteceğinize dair tarifler veren bir yemek kitabı niteliğinde değil… Kitap, temelde aşağıdaki sorulara yanıt arıyor:

• Bilginin doğası değişiyor mu? Bilginin doğasına dair farklı görüşler, öğretime dair farklı yaklaşımlar edinmemize de yol açıyor mu?
• Bilim ve araştırma, öğretim faaliyetlerinde bana nasıl yardım edebilir?
• Derslerimin yüz yüze mi, harmanlanmış mı yoksa uzaktan mı olması gerektiğine nasıl karar verebilirim?
• Teknoloji destekli bir ortamda öğretim yaparken en etkin şekilde kullanabileceğim stratejiler nelerdir?
• Harmanlanmış ve uzaktan derslerde hangi öğretim yöntemlerini en etkin şekilde kullanabilirim?
• Konu alanım ve öğrencilerime sağlayacağı fayda açısından var olan medya türleri arasından (metin, ses, video, bilgisayar veya sosyal medya) nasıl seçim yaparım?
• Bir yandan iş yükümü dengede tutarken, diğer yandan hızla değişen öğrenme ortamlarında öğretim kalitemi nasıl yüksek tutabilirim?
• Kitlesel açık çevrimiçi dersleri, açık ders malzemelerini ve açık ders kitaplarını öğrenme ve öğretme amacıyla gerçekten kullanabilir miyiz?

Özet olarak bu kitap, herkesin ancak özellikle de öğrencilerin, teknolojiyi hayatlarının her anında kullandıkları bir çağda etkin bir eğitim-öğretimin altında yatan temel ilkeleri incelemektedir. Her konu alanının birbirinden farklı olduğunu ve her eğitmenin öğretime kendine özgü birşeyler kattığını akılda tutmak kaydıyla, öğretime ilişkin alacağınız kararlarda size yardımcı olmak amacıyla bir çerçeve ve kılavuz ilkeler seti önerilmektedir.

Kitabın hedef grubu sizler olsanız da, bu kitap aslında öğretmenler veya eğitmenler hakkında değildir. Bu kitap, dijital çağın gerektirdiği bilgi ve becerileri kazanmalarında öğrencilerinize yardım ve destek olmanız hakkında bir kitaptır. Bu becerilerden kastım yalnızca dijital beceriler değil, öğrencilerinizi başarıya ulaştıracak düşünce ve bilgilerdir de aynı zamanda… Bunun mümkün olabilmesi için, sizin formunuzun zirvesinde olmanız gerekir. Bu kitap da, sizin menajeriniz olacaktır.

ii. Kitabın hedef kitlesi

Bu kitapla erişmeyi hedeflediğim kitle, ilk olarak, yükseköğretimde görev yapan ve gerek artan öğrenci sayısı gerekse hızla değişen öğretim programları nedeniyle sınıf içerisinde önemli zorluklarla karşı karşıya kalan öğretim elemanları ile ortaöğretim düzeyinde çalışan ve öğrencilerinin üniversiteye veya hızla değişen (ve büyük ölçüde belirsizliklerle dolu) iş piyasasına hazır olmalarını sağlama sorumluluğunda ve kaygısında olan öğretmenlerdir. Kitap, özellikle de, teknolojiyi öğretim ortamlarında en etkin şekilde kullanmak isteyen öğretmenler ve eğitmenleri hedeflemektedir.

Kitapta yükseköğretim düzeyinden birçok örnek veriyor olsam da, bahsettiğim ilkelerin birçoğu ilk ve ortaöğretim düzeyinde görev yapan öğretmenler için de geçerli olacaktır. Buna rağmen, eski bir ilkokul öğretmeni olarak ilk ve ortaöğretim okullarının sahip olduğu kaynakların üniversitelerden çok daha az olduğunun da farkındayım.

Kitabı yazarken ‘eğitmen’ teriminin kullanımıyla ilgili biraz sıkıntı yaşadığımı belirtmek isterim. Eğitimin bir aktarım modeli olmasından ziyade, öğrenmenin kolaylaştırılması olarak ele alınması gerektiğini düşünüyorum. Hatta ve belki özellikle de yükseköğretim düzeyinde… Ancak ‘eğitmen’ terimi daha çok yükseköğretim düzeyinde görev yapan öğretim elemanları için, ‘öğretmen’ terimi ise ilk ve ortaöğretim düzeyinde görev yapan eğiticiler için kullanılıyor olsa da, kitap içerisinde bazen bu iki terimi birbiri yerine kullandığım oldu. Umudum, eninde sonunda hepimizin öğrenmeyi kolaylaştıran birer ‘öğretmen’ olabilmemiz…

Son olarak, bu kitabın odak noktası teknoloji olmasına rağmen, insana dayalı mevcut eğitim sistemini yerle bir edip yerine bilgisayarlaştırılmış bir öğretim modelini koymayı falan savunmuyorum. Eğitim sisteminde büyük bir reform yapmamız gerektiğine inanmakla birlikte, iyi eğitimli ve nitelikli öğretmenlere dayanan, iyi finanse edilmiş ve kamu tarafından desteklenen bir eğitim sisteminin çok önemli vasıflara sahip olduğunu ve teknolojinin bu vasıfları tam olarak ikame etmesinin, imkansız olmasa da, çok zor olduğunu düşünüyorum. Dolayısıyla bir kez vurgulamak isterim ki, bu kitabın odak noktası teknolojinin hem öğrenciler hem de öğretmenler için en iyi ve en etkin şekilde kullanılmasıdır.

iii. Neden ‘açık’ bir kitap?

Bu kitabın haklarını Creative Commons’ın Atıf 4.0 Uluslararası (Attribution 4.0 International / CC BY 4.0) lisansıyla elimde tutuyor olsam da, Bölüm 10’da da bahsettiğim aşağıdaki beş özelliğin tümünü barındıran kitabım ‘açık’ bir materyaldir:

• yeniden kullanılabilir: bu kitabın tamamını veya bir parçasını istediğiniz amaçla kullanabilirsiniz (örneğin, kitabın bir bölümünü veya tamamını izinsiz ve ücretsiz olarak bilgisayarınıza indirerek, kendi çalışmalarınızda veya sınıfta kullanabilirsiniz)
• yeniden dağıtılabilir: kitabı başkalarıyla paylaşabilirsiniz (örneğin, kitabın bir bölümünü bir meslektaşınıza veya öğrencinize e-postayla gönderebilirsiniz)
• yeniden düzenlenebilir: izin almaya gerek duymaksızın, kitabın herhangi bir kısmını alıp kendi ihtiyaçlarınız doğrultusunda değiştirebilir veya kitabın bir kısmını veya tamamını başka bir dile çevirebilirsiniz
• yeniden karıştırılabilir: bu kitabın bazı kısımlarını alıp, yeni bir kaynak oluşturmak amacıyla başka bir ‘açık kaynak’ materyalle birleştirebilirsiniz (örneğin, bu kitaptaki bazı podcast’leri alıp başka bir açık kaynak materyaldeki metinlerle birleştirerek yeni bir materyal yaratabilirsiniz)
• saklanabilir: bu kitaba dair başka bir dijital hakların yönetimi kısıtlaması bulunmayıp, öğretmen de olsanız öğrenci de olsanız kitabın içeriğini saklayabilirsiniz.

Tüm bu beş özellikle ilgili tek bir koşulum var: Eser sahibi olarak bana atıfta bulunmanız (tabii ki ben başkasına atıfta bulunmamışsam veya başkasının materyalini kullanmamışsam)… Eser sahibine atıfta bulunmak, özellikle de yararlandıkları kaynaklara atıfta bulunmanın gerekliliğini bilmek zorunda olan öğrencilerinize örnek teşkil etmeniz açısından son derece önemli!. Aynı zamanda bu kitapta yer alan materyallerin faydalı olduğunu düşünüyorsanız, tony.bates@ubc.ca adresine e-posta göndererek kitabın içeriğini nasıl kullandığınızı ve içerikle ilgili görüşlerinizi bana iletebilirsiniz.

Bu kitabı, bölüm bölüm yazdıkça paylaştım. Bölümlerin ve bölümlerin altındaki konuların ilk taslaklarının çoğunu, geri bildirim almak için Çevrimiçi Öğrenme ve Uzaktan Eğitim Kaynakları isimli kişisel bloğumda yayınladım. Bu kitap, birçok nedenden dolayı açık ders kaynağı olarak yayımlandı; ancak belki de en önemli neden, açık yayıncılığı eğitimin geleceği olarak değerlendirmemdir. Aslında bir anlamda, kavram kanıtlıyorum… Bu gayretimi, kitabı yazdığım dönemde Kanada’nın İngiliz Kolumbiyası eyaletinin büyük açık ders kitabı projesi olan BC Campus‘ün muhteşem desteği ve Ontario’da bulunan Contact North‘un yardımları olmadan gerçekleştiremezdim.

iv. Bağımsız kitap eleştirileri

Kitabın ilk taslağının yayımlanmasının ardından, alandaki üç uzman meslektaşımdan bağımsız değerlendirme ve inceleme talebinde bulundum. İnceleme süresi sonunda, işlenmemiş görüş ve eleştiriler Ek 4’de verilmektedir.

v. Kitabı nasıl kullanabiliriz?

Kitabın yer aldığı web sayfasını bulduysanız, kitabı istediğiniz zaman istediğiniz yerde ekrandan okuyabilirsiniz. Kitabın bulunduğu ana sayfayı sık kullanılanlara ekleyip, içindekiler listesinde yer alan herhangi bir başlığa tıklamanız yeterli olacaktır.

Daha bütüncül bir okuma için kitabı epub, pdf ve mobi biçimlerinde bilgisayarınıza indirebilir ve tüm kitabın çıktısını alabilirsiniz. Aslında, yapabiliyorsanız, kitabı doğrudan web sitesi üzerinden çevrimiçi olarak okumak daha iyi, çünkü farklı biçimlere aktarıldığında kitaptaki resim ve grafikler sayfayı tam doldurmayabiliyor veya kayabiliyor. Ayrıca, kitabı mobil telefonların küçük ekranında okumaya çalışmak da yine resim ve grafikler çok küçük olacağı için rahat olmayabilir. Yine grafiklerin sayfalar arasında kayması sorunu olmazsa, kitabı tablette okumak sıkıntı yaratmayacaktır.

Kitabı, anasayfadan xHTML, Pressbooks XML veya WordPress XML biçimlerinde de indirebilirsiniz; böylece, kitabın bir bölümünü veya tamamını kendi kullanımınız doğrultusunda değiştirebilir veya uyarlayabilirsiniz.

Bu kitap, çoğu okumanın bir saat veya daha az süreden oluşan periyotlarda yapılacağı varsayımından yola çıkarak yazılmıştır. Dolayısıyla, bir bölümün içerisinde yer alan her bir konu en fazla bir saat içerisinde tamamlanabilir. Bazı konuların tamamlanması, bir saatten daha kısa sürecektir.

Çoğu başlık altında, bir takım etkinlik önerileri bulunmaktadır. Bu etkinliklerde, okuduklarınızı kendi koşullarınıza veya kendi işinize yansıtmanız beklenmektedir. Etkinliklerin her biri, en fazla 30 dakikalık bir süre alacaktır. Eğer düşüncelerinizi kitabın diğer okuyucularıyla paylaşmak isterseniz, her konunun sonunda bulunan yorum kutusunu kullanabilirsiniz. Görüşleriniz, hem bana geri bildirim verecek hem de etkinlikleri yapan diğer okuyuculara etkinliğe nasıl yaklaştığınızı görme olanağı sağlayacaktır. Etkinlikle ilgili görüşlerinizi yorum kutularında paylaşırsanız, bana da sizi yanıtlama şansı vermiş olacaksınız.

Her bölümün başında, o bölüme ait bir öğrenme hedefleri seti, o bölümde ele alınan konular, bölüm içerisindeki etkinliklerin listesi ve bölümde vurgulanan ana noktalar yer almaktadır. Bölümlere ulaşmak için, bölüm başlığına tıklamanız yeterli olacaktır. [Unutmayınız: Kırmızıyla yazılmış metinler, o metnin canlı bir bağlantıya gittiğini göstermektedir.  Metnin üzerine tıkladığınızda, bağlantı açılacaktır. Bu bağlantılar farklı nedenlerden dolayı bazı ekranlarda net olarak görülmeyebileceğinden, farenizi veya mobil cihaz kullanıyorsanız parmağınızı metnin üzerine getirirseniz bağlantıyı görebilirsiniz.] Her sayfanın iki yanında bulunan oklar, sizi bir önceki veya bir sonraki sayfaya götürecektir.

Bu kitabı farklı şekillerde kullanabilirsiniz. İşte size kitabı nasıl kullanabileceğiniz ile ilgili birkaç öneri:

• Kişisel kullanım için baştan sonra okuyun. Belki hiç tercih etmeyeceğiniz bir yöntem olacaktır ama kitabın içerisindeki mantık silsilesini ve kitap boyuna oluşturmaya çalıştığım argümanı takip etmek açısından iyi olacaktır.
• İşinize yarayan bir bölümü veya konuyu okuyun ve sonra ihtiyaç duydukça diğer bölümlere veya konulara geri dönün. Bu önsözü ve/veya içindekiler listesini rehber olarak kullanabilirsiniz.
• Çoğu konu anlatımının sonunda yer alan etkinlikleri yapın.
• Kitabı, dijital çağda eğitim ve öğretim konusu bir dersin (veya dersin bir parçasının) kaynak kaynağı olarak kullanın. Kitapta önerdiğim etkinlikleri sınıfta uygulayabilir veya düzenlenebilir biçimlerinden birini (XHTML, Pressbooks XML veya WordPress XML) kullanıyorsanız benim etkinliklerimi kendinizinkilerle değiştirebilirsiniz.
• Bu aşamada, özel düzenleme yapmadan yalnızca kitabın içindeki konuları çıktı olarak kullanmak mümkün değildir.

Tüm açık kitaplarda olduğu gibi, bu kitabın geliştirilmesi devam eden bir süreçtir. Dolayısıyla, zaman içerisinde yeni özellikler ve konular eklenip eklenmediğini görmek için siteyi ziyaret edebilirsiniz. Yeni gelişmeler oldukça kitaba ekleyip kitabın güncel kalmasını sağlamaya çalışacağım. Yeni gelişmelerle ilgili olarak, tonybates.ca adresindeki kişisel bloğumu da takip etmek isteyebilirsiniz. Her bölümle ilgili kendi kişisel görüşümü de yansıtmak için ses dosyaları eklemeyi düşünüyorum. Yine, kitap içerisinde arama yapmayı kolaylaştırmak için bir endeks oluşturacağım. Ve tabii ki, okuyuculardan aldığım geri bildirimler neticesinde eklemeler ve değişiklikler yapmayı dört gözle bekleyeceğim.

vi. İçeriğe genel bir bakış

BÖLÜM 1: EĞİTİM ALANINDA YAŞANAN TEMEL DEĞİŞİMLER

Kitabın zeminini hazırlayan bu bölüm, öğretmenleri ve eğitmenleri öğretim amaç ve yöntemlerini yeniden gözden geçirmeye zorlayan temel değişiklikleri ele alıyor. Bunu yaparken, öğrencilerin dijital çağda ihtiyaç duydukları kilit bilgi ve becerileri tanımlıyor ve teknolojinin öğretim ortamları da dahil her şeyi nasıl değiştirdiğini anlatıyor.

BÖLÜM 2-5: EPİSTEMOLOJİ VE ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

Bu bölümler, dijital çağda öğretme ve öğrenmenin kuramsal ve metodolojik boyutlarına yöneliyor. Bölüm 2’de bilginin doğasına ilişkin farklı görüşler ve bilgiye ilişkin bu farklı anlayışların öğrenme kuramlarını ve öğretim yöntemlerini nasıl etkilediği inceleniyor. Bölüm 3 ve Bölüm 4’de, farklı öğretim yöntemlerinin güçlü ve zayıf yönleri, geleneksel yüz yüze eğitimden harmanlanmış ve tamamen çevrimiçi öğretime uzanan geniş bir yelpazede inceleniyor. Bölüm 5 ise, KAÇD’lerin güçlü ve zayıf yönlerini ele alıyor. Bu bölümler, kitabın geri kalanı için gerekli kuramsal temeli oluşturuyor.

BÖLÜM 6-8: MEDYA VE TEKNOLOJİ

Bu üç bölümün odak noktası, öğretim ortamlarında farklı teknolojilerin ve medya türlerinin nasıl seçilip kullanılacağı… Bunu yaparken, farklı medya türlerinin kendilerine özgü pedagojik özelliklerine yoğunlaşıyoruz. Bölüm 8, farklı teknolojilerin ve medya türlerinin öğretim amaçlı kullanımına dair karar verirken kullanabileceğimiz ölçütleri veriyor ve bir model önerisiyle sona eriyor.

BÖLÜM 9-10: EĞİTİM VERME BİÇİMLERİ VE AÇIK EĞİTİM

Bölüm 9, hangi eğitim verme biçiminin kullanılması gerektiğinin nasıl belirleneceği sorusuna ışık tutuyor: yüz yüze mi, harmanlanmış mı yoksa tamamen çevrimiçi mi? Bölüm 10 ise açık içerik, açık yayıncılık, açık veri ve açık araştırma alanlarındaki son gelişmelerinin dönüştürücü etkisini inceliyor. Bu bölüm, eğitimde meydana gelen ve gelecek olan radikal değişikliklerin bir habercisi adeta…

BÖLÜM 11 VE EK 1: DİJİTAL ÇAĞDA EĞİTİMDE KALİTE

Bu bölüm, dijital çağda nitelikli öğretimin temini konusunda birbirinden farklı, ama birbirini tamamlayıcı iki yaklaşımdan bahsediyor. Bölüm 11, oldukça dijital bir öğretim ortamı içerisinde nitelikli bir öğretim tasarımı ve uygulaması için izlenmesi gereken dokuz eğitici adımı açıklarken, Ek 1 nitelikli bir öğrenme ortamının tüm bileşenlerini ele alıyor.

BÖLÜM 12: KURUMSAL DESTEK

Bu bölüm, dijital çağda nitelikli ve amacına uygun bir öğretimin temini konusunda okulların ve üniversitelerin sağlaması gereken politika ve uygulama desteğine kısa bir bakış sağlıyor.

SENARYOLAR

Kitabın farklı yerlerine dağılmış senaryolar bulunuyor. Bu senaryolar, yarı-kurgu; yarı- diyorum çünkü hemen hemen her durumda, senaryo gerçek bir örneğe dayanıyor. Bununla birlikte, bazen bir veya daha fazla olayı tek senaryo altında bir araya getirdiğim veya gerçek bir örneği genişlettiğim veya büyüttüğüm zamanlar da oldu. Senaryoların amacı, hem değişimin önündeki mevcut engeller hem de gelecekte öğretime dair gerçek ve heyecan verici olasılıklar ile ilgili hayal gücünüzü ve düşüncelerinizi uyarmak ve canlandırmaktır.

DİĞER ÖZELLİKLER

Her bölümün sonunda bir ‘Önemli Noktalar’ listesi ve kaynakça veriliyor. Kitapta, bütün bölümlerdeki kaynakçanın bir araya getirildiği kapsamlı bir bibliyografya da bulunuyor. Çoğu bölümde konular bir etkinlikle son buluyor.

Yine destekleyici olarak, her bölümde geçen konulara ilişkin daha detaylı bilgiler içeren ekler ve etkinliklerde sorulan sorulara örnek yanıtlar da veriliyor.

vii. Teşekkür

Birçok kişi ve kurumun desteği olmadan bu kitabı tamamlamam mümkün değildi. İlk olarak, siteye evsahipliği yapan ve Pressbooks’un kendi sürümlerini kullanmama izin veren BC campus’e minnettarım. Özellikle Brad Payne ve Mary Burgess’in de yardımlarıyla Clint Lalonde inanılmaz bir destek sağladı. Açık yayıncılık teknolojilerine bu kadar yabancıyken, Clint ve Brad yaşadığım tüm zorluklarda hep yanımda oldular. Bu kitabı onlar olmadan yayınlamam imkansızdı.

Açık ders kitapları uç kullanıcılar için tamamen ücretsiz olabilirler ancak arkaplanda sürekli işleyen profesyonel teknik destek olmadan bunun gerçekleşmesi mümkün değil… Eğitim ve öğrenmede inovasyonu destekleme misyonunun bir parçası olarak,  Ontario’nun Uzaktan Eğitim ve Öğretim Ağı olan Contact North | Contact Nord, öğretim tasarımı, düzenleme, grafikler ve telif hakları konusunda büyük destek verdi ve kitabın pazarlanması ve tanıtımı konusunda da destek vermeye devam ediyor. Contact North | Contact Nord, aynı zamanda, kitabın Fransızca olarak yayınlanmasını da sağladı.

Toronto Ryerson Üniversitesi G. Raymond Chang Sürekli Eğitim Fakültesi’nin Dijital Eğitim Stratejileri biriminin öğretim tasarımı ekibi ve direktörleri Leonora Zefi’den de beklemediğim ancak büyük memnuniyetle karşıladığım bir destek gördüm. Zefi ve ekibi, bölüm taslaklarını tek tek okuyup inanılmaz değerli geri bildirimlerde bulundular. Katherine McManus öğretim tasarımı ve son okumalara dair önerilerde bulundu ve Elise Gowen telif hakları ve izinler konusundaki bütün bürokratik detaylarla ilgilendi.

Açık Üniversite, Açık Öğrenme Kurumu ve British Columbia Üniversitesi’nde çalışan ve bu kitapta bahsettiğim araştırmaların ve inovasyon çalışmalarının büyük çoğunluğunu gerçekleştiren değerli meslektaşlarımı da unutmamam gerekir. Profesyonel kariyerim süresince, birbiriyle bağlantılı iki topluluktan inanılmaz bir destek aldım: uzaktan eğitimciler ve eğitim teknologları/öğretim tasarımcıları. Bu aslında onların kitabı… Ben yalnızca onların fikirlerini ve çalışmalarını yazıya döken bir sözcüyüm. Tek dileğim, sahip oldukları bilgileri doğru ve açık bir şekilde ifade edebilmiş olmak.

Son olarak, bloğumun okuyucularından aldığım değerli geri bildirimlerden bahsetmem gerekir. Kitabın birçok bölümünün ilk taslaklarını yazdıkça bloğumda paylaşmıştım. İki veya üç kişilik hakem paneli yerine, yüzlerce ve hatta binlerce okuyucumun oluşturduğu bir inceleme ekibim oldu.  Okuyucularımdan aldığım görüş ve öneriler gerçekten çok yardımcı oldu. Bununla birlikte, aldığım tavsiyeleri her zaman gerçekleştirmediğimi ve kitapta karşılaşabileceğiniz olası hataların veya yanlış hükümlerin tamamen benim sorumluluğumda olduğunu da belirtmek isterim.

viii. Sıra sizde

Açık ders kitaplarının en iyi yanı, dinamik ve yaşayan projeler olmalarıdır. Her an değişiklik ve düzeltme yapılabilir. Ya tony.bates@ubc.ca adresine göndereceğiniz elektronik postalar aracılığıyla ya da bölüm sonlarındaki yorum kutularına yazacaklarınızla sizin de değerli görüşlerinizi almak isterim. Yapıcı eleştiriler ve geri bildirimlerinizi memnuniyetle karşılayacak, yapacağınız yorumlarınıza mümkün olduğunca yanıt vermeye çalışacağım.

Herşeyin ötesinde, bu kitabı ilginç ve faydalı bulacağınızı umuyor, bu zorlu çağda öğrencilerimizin gereksinim duyduğu bilgi ve becerileri geliştirmede sizlere ve/veya meslektaşlarınıza ilham vereceğini ümit ediyorum.